Honderden Nigerianen verdwenen uit asielopvang

Dit blijkt uit onderzoek van Argos en NRC Handelsblad in het kader van Lost in Europe, een internationaal collectief van journalisten dat de verdwijning en uitbuiting van (minderjarige) asielzoekers onderzoekt. 

Argos en NRC hebben inzage gekregen in een groot aantal recente meldingen van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) over signalen van mensenhandel bij asielzoekers uit Nigeria, onder wie zwangere vrouwen. Uit cijfers van het COA die zijn verkregen met de Wet openbaarheid van bestuur blijkt dat Nigeriaanse asielzoekers in groten getale uit de opvang verdwijnen.

De meldingen over mensenhandel en verdwijningen hangen samen met een sterke groei van het aantal Nigeriaanse asielzoekers dat zich in Nederland meldt. Vorig jaar waren dat er 2.461. 

Een beperkt aantal is teruggestuurd naar Nigeria of Italië - een belangrijk Europees aankomstland voor Nigeriaanse asielzoekers. Zeker 961 verdwenen echter spoorloos uit de Nederlandse opvang: met onbekende bestemming (MOB) in de taal van het COA. Niemand weet waar zij zijn en wat er met ze is gebeurd. Alleen al in januari van dit jaar verdwenen nog eens 128 Nigeriaanse asielzoekers.

Ten opzichte van eerdere jaren gaat het om een explosieve toename. Zo gingen in 2014 zeventig Nigeriaanse mannen en vrouwen ‘MOB’, in de jaren hierna liep dit aantal op tot iets meer dan tweehonderd in 2018.

Landelijk officier van justitie mensenhandel Warner ten Kate herkent de signalen over Nigeriaanse asielzoekers die worden gedwongen tot seks en drugshandel. ‘Dat laatste is een betrekkelijk nieuwe vorm van mensenhandel. Dat mensen worden gedwongen om strafbare feiten te plegen, zoals het vervoeren van drugs.’  

In landen als Italië zijn al langere tijd groepen actief als Black Axe en Vikings: criminele broederschappen met hun oorsprong in Nigeria. Ze houden zich bezig met afpersing, oplichting, drugs- en mensenhandel. Ten Kate ziet ook in Nederland ‘uitlopers’ van dit soort organisaties.  

Dat Nigeriaanse criminele activiteiten zich in toenemende naar Europaverplaatsen, is een van de redenen waarom Ten Kate zich extra zorgen maakt om een groep zwangere vrouwen. Hij bevestigt dat babyhandel voor de politie een serieus scenario is. 

Begin dit jaar onthulde Lost in Europe dat tientallen hoogzwangere West-Afrikaanse vrouwen uit de Nederlandse opvang zijn verdwenen. Inmiddels is bekend dat het fenomeen van verdwijnende zwangere vrouwen zich ook in andere Europese landen voordoet. Een groot deel van hen heeft eerder te maken gehad met mensenhandelpraktijken, wat extra reden tot zorg geeft. 

De Nederlandse opsporingsdiensten zijn bovendien vanuit Nigeria gewaarschuwd voor mogelijke babyhandel. Ten Kate: ‘We hebben geluiden uit Nigeria dat daar zogenoemde babyfabrieken zijn, dat daar dus baby’s ter wereld worden gebracht die soms worden geadopteerd. En dat vaak ook sprake is van illegale adoptie. Er zijn ook geluiden dat die baby’s mogelijk worden gebruikt in voodoorituelen. Het kan zijn dat zo’n baby wordt gedood en dat daar dus zo’n baby als het ware wordt geofferd in een voodooritueel’, aldus Ten Kate. 

‘We hebben in de loop van de jaren gezien dat Nigeriaanse criminele groeperingen geld proberen te verdienen hier in Europa en zeer vindingrijk zijn. En dat ze daar allerlei methodes voor inzetten, die ook heel ver gaan.’ 

De berichten van het COA ondersteunen een zorgwekkend scenario. Uit meldingen blijkt dat het merendeel van de zwangere vrouwen eerst in Italië verbleef en daar gedwongen in de seksindustrie werkte.

Het Expertisecentrum Mensenhandel en Mensensmokkel adviseert COA-medewerkers ondertussen alert te zijn op ‘uitingen bij (zwangere) Nigeriaanse asielzoekers die verband zouden kunnen houden met criminele groeperingen als Black Axe’. Het kan daarbij gaan om tatoeages, littekens of begroetingen. 
Een conferentie van Europol over de verdwijning van de zwangere vrouwen in maart ging vanwege de coronacrisis niet door maar zal in september alsnog plaatsvinden. 

Twintig jaar geleden waren verdwijningen van Nigeriaanse meisjes een hot issue in Europa. Toen in een jaar tijd 51 meisjes en vrouwen verdwenen uit de Nederlandse opvang - een fractie van de huidige aantallen - werd in 2006 een groot politieonderzoek opgestart: Koolvis en Kluivingsbos. De vrouwen bleken door mensenhandelaren te worden gedwongen tot seks in illegale bordelen in onder meer België en Italië. Sinds die tijd zijn er geen onderzoeken van vergelijkbare omvang meer geweest. 

Tegen de achtergrond van de recente grote aantallen verdwijningen, signalen van mensenhandel en de verhardende criminaliteit is dat opvallend. Aangiftes worden geseponeerd met het argument dat Nederland geen ‘rechtsmacht’ heeft. Daders en slachtoffers hebben niet de Nederlandse nationaliteit en delicten zijn vaak ook niet in Nederland gepleegd maar in Italië, of zelfs al in Libië. Dan is het aan bijvoorbeeld Italië om de zaak op te pakken, ook al zijn asielzoekers doodsbang om terug te keren.

Warner ten Kate was de officier van justitie die verantwoordelijk was voor ‘Koolvis’. Hij vertelt dat er naar aanleiding van dit mensenhandelonderzoek lessen en aanbevelingen zijn gebundeld in een bestuurlijke rapportage. ‘Het eerder identificeren van slachtoffers van mensensmokkel en mensenhandel. Het bemoeilijken van het vertrekken uit de asielopvang’, somt hij op. Ook verbetering van de opsporing van verdachten en criminele groeperingen was een belangrijke aanbeveling. 

Ten Kate noemt het ‘heel erg jammer’ dat de ervaring met Nigeriaanse asielzoekers en mensenhandel is weggezakt. ‘Want je moet het allemaal opnieuw weer opbouwen. Je ziet dat de werkwijze in de tussenliggende tijd is veranderd. Toen kwamen ze aan met het vliegtuig op Schiphol. Nu wordt er veel gereisd door Afrika om dan vervolgens de Middellandse Zee over te steken.’

Herman Bolhaar, Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen, deelt de mening van Ten Kate. ‘Dit is niet een probleem waar je maar gewoon incidenteel op reageert door een onderzoek te doen en dan te hopen dat het weer goedkomt. Want er zitten diepgewortelde achtergronden bij.’ Op de vraag of de Nigeriaanse maffia hierdoor meer voet aan de grond heeft gekregen moet hij het antwoord schuldig blijven. ‘Ik weet het niet. En dat is op zichzelf eigenlijk ook een antwoord waar je verontrusting bij kunt voelen. Want we zouden het wel moeten weten.’

In Nederland doet de politie vervolgonderzoek naar de verdwenen zwangere vrouwen.