Argos
Files en openbaar vervoer
Jaarlijks komen er meer files in Nederland. Vorig jaar stonden er meer dan 12.000. Waarom slaagt de overheid er niet in van het openbaar vervoer een succesvol alternatief te maken voor de auto? In Argos de geschiedenis van het falend overheidsbeleid en interviews met deskundigen en met Minister Jorritsma van Verkeer en Waterstaat.
--------
Inleiding Cor Galis
Radio 1, de VPRO.
De files, beste luisteraars, ach ja de files. Ik kan m'n radio nog niet aanzetten of die verdomde boodschappenjongens uit Driebergen, die storten weer een lange lijst files over me uit. En weet U wat ik niet begrijp? Die jongens en meisjes van de radio, die blijven maar vriendelijk tegen de file-melders: "Hoeveel files staan er vanochtend", kirren ze dan. En maar onderling gezellig doen. Zo van: "Bedankt Jelles". BAH! Opsodemieteren moeten ze. Jazeker, opsodemieteren.
Nu zult U zeggen: Gaat dat niet wat ver Cor. Die mensen in Driebergen doen ook maar gewoon hun werk. Nee, radicaal afschaffen, zeg ik. En waarom? Nou, rekent U eens met mij mee. Van zeven uur 's ochtends tot zeven uur 's avonds horen we elk half uur, dat er files staan. Ik heb al die verdomde filemeldingen eens bij elkaar opgeteld. En, schrik niet: elke dag gaat het om meer dan een uur zendtijd. Een uur zendtijd per dag; 365 uur per jaar. Dat is meer dan twee weken radio. Twee weken, die met de prachtigste programma's kunnen worden gevuld!
Bij ARGOS, beste luisteraars, bij ARGOS, moeten ze ook niets hebben van die files. Maar ja, daar slaan ze natuurlijk meteen weer door. Er is toch een alternatief, roepen ze: het openbaar vervoer. Ha, ha, ha. Een alternatief? De sufferdjes. Uitgerekend in de week waarin blijkt dat een paar honderd studenten genoeg zijn om het complete treinverkeer lam te leggen. Over files gesproken. Ha, ha, ha.
Ach ja. Luistert U toch maar gauw naar een historische zoektocht van redacteur Harm Botje. Luistert U naar verslaggeefster Irene Houthuijs en presentatrice Elles de Bruin.
Luistert U naar ARGOS!
----------
Inleidende teksten:
Tekst 1.
Het wegverkeer loopt steeds verder vast. De waslijst met files op de radio duurt minutenlang. Vorig jaar stonden er in totaal meer dan 12.000 files op de Nederlandse wegen. `De auto kan best een dagje zonder u' roept het Postbus 51-spotje. Het alternatief? Het openbaar vervoer. Tenminste dat zou het volgens de overheid moeten zijn. Maar als tien procent van de automobilisten werkelijk zou overstappen op bus en trein, dan zou dat openbaar vervoer deze toevloed in de verste verte niet kunnen verwerken.
Waarom slaagt de overheid er niet in van het openbaar vervoer een succesvol alternatief te maken voor de auto? Waarom loopt de overheid steeds weer achter de feiten aan? In Argos deze week de geschiedenis van het openbaar vervoersbeleid.
Tekst 2
In het Noord-Hollandse Twisk zijn de meeste buslijnen inmiddels opgeheven. Maar Twisk staat niet op zichzelf, want ook in andere kleine kernen en dorpen verdwenen buslijnen. Verkeerskundige Cees Vos deed dit jaar onderzoek naar het streekvervoer op het platteland. Hij bladerde alle busboekjes van de afgelopen vijf jaar door om de sluipende afbraak van het openbaar vervoer buiten de grote stad in kaart te brengen.
tekst 3
29 september 1956; opnames van de VARA. In de jaren vijftig werd de ene na de andere tramlijn vanuit Amsterdam opgedoekt. Niet alleen die naar Volendam, maar ook die naar Sloterdijk en naar Zandvoort. Indertijd geloofde men heilig in de auto. Trams en treinen waren uit de tijd. Ingenieur Marten Bierman is vervoersplanoloog. Hij onderzocht de geschiedenis van het openbaar vervoer in Nederland. Aan de muur van zijn kantoor hangt een oude zwart-wit foto van een station, met daarvoor een paar oude trammetjes:
Tekst 4
Euforie bij de opening van de A-28 in juni 1967. Maar, ondanks alle feestvreugde plaatst waarnemend commissaris van de koningin in Gelderland, Van Eck, een kritische kanttekening.
Tekst 5
In de jaren 60 en 70 groeit het aantal auto's explosief. Het vervoersprobleem loopt uit de hand, maar dat dringt bij de overheid maar langzaam door.
In 1972 verschijnt er een alarmerend rapport over de toekomst van het personenvervoer in Nederland. Gemaakt door het Nederlands Economisch Instituut. Naar aanleiding daarvan is er bij de KRO een discussie waaraan ook Ed. van Thijn meedoet, in die tijd verkeersspecialist voor de PvdA in de Tweede Kamer.
Tekst 6
PvdA-kamerlid Ed Van Thijn in 1972. Hij pleitte toen al voor een sterk sturende overheid bij de verdere ontwikkeling van het openbaar vervoer. Maar ondanks de voortdurend herhaalde intentieverklaringen, blijft het autoverkeer groeien en raakt het openbaar vervoer steeds verder achterop. Pas eind jaren tachtig gaan de verschillende ministeries nauwer samenwerken om het autoverkeer terug te dringen. Vertelt verkeersplanoloog Marten Bierman.
Tekst 7
Professor Maurits Van Witzen was tot januari 1993 hoofd van de Centrale Ontwikkelingskern van de Nederlandse Spoorwegen, de afdeling waar de toekomstplannen worden uitgebroed. Daarnaast was hij buitengewoon hoogleraar Openbaar Vervoerkunde en spoorwegbouwkunde in Delft. Door de jaren heen volgde hij het beleid van de verschillende kabinetten op de voet. Kabinetten die steeds beter inzien dat het openbaar vervoer de oplossing is voor de alsmaar groter wordende verkeerschaos. Het ministerie van verkeer en waterstaat reageert volgens oud-hoogleraar Van Witzen toch nog te traag.
Tekst 8
Terug naar de dagelijkse praktijk van het openbaar vervoer. Terug naar Noord-Holland. Naar het gebied waar vroeger het trammetje liep dat in 1956 werd opgeheven, u hoorde dat eerder in het programma.
Tekst 9
In Purmerend heeft de overheid succesvol geïnvesteerd in het openbaar vervoer. Maar de tijd dat het openbaar vervoer in eerste plaats werd beschouwd als een overheidstaak, lijken voorbij. Het ministerie van verkeer en waterstaat wil de uitbreiding van het openbaar vervoer vooral laten uitvoeren door bedrijven. De modewoorden zijn tegenwoordig privatisering en commercie.
Tekst 10
Vancom is het op een na grootste vervoersbedrijf in de Verenigde Staten. Sinds kort heeft dit bedrijf ook voet aan de grond gekregen in Nederland. De Amerikanen gaan in Groningen en in Zuid-Limburg het busvervoer verzorgen.
Maar de vervoersbond FNV heeft twijfels over deze commerciële busdiensten. Zij denkt dat er ontslagen zullen vallen en dat vooral onrendabele lijnen op het platteland zullen worden opgeheven. Maar directeur Van Beek van het Gemeentelijk Vervoers Bedrijf in Groningen wuift alle twijfels weg.
Tekst 11
Maar niet alle vervoerders zijn even enthousiast als directeur van Beek uit Groningen. Afgelopen woensdag, tijdens de opening van het nieuwe hoofdkantoor van het vervoersbedrijf Midnet in Amersfoort, uit directeur Bijkerk zijn twijfels over een te snelle introductie van de commerciële busbedrijven.
Tekst 12
Eregast tijdens de opening van het hoofdkantoor van Midnet is minister Jorritsma van Verkeer en Waterstaat
Zij meldt hier dat de overheid in de toekomst een minimale rol spelen bij het openbaar vervoer. Marktgericht denken en concurrentie zijn de sleutelwoorden:
Tekst 13
Met minder geld meer passagiers vervoeren, dat is wat de minister van verkeer en vervoer wil. Maar kan dat wel?
Want er wordt al jarenlang bezuinigd op het openbaar vervoer. De gevolgen daarvan worden zichtbaar in Purmerend. Rayonmanager Marina Slot van streekvervoerder NZH:
Tekst 14
Het Paarse kabinet denkt bij het woord openbaar vervoer vooral aan grote infrastructurele projecten. We hebben het dan over de Hoge Snelheids-lijn, de Betuwelijn en de uitbreiding van Schiphol. In het regeerakkoord krijgen deze geldverslindende megaprojecten alle aandacht.
Verkeersplanoloog Marten Bierman zet zijn vraagtekens bij deze grootschalige projecten, zoals de HSL.