een ontstaansgeschiedenis Shortlist Libris Literatuur Prijs 2014

Bij de totstandkoming van 'Gelukkige Slaven' heeft Lanoye de wereld figuurlijk meer dan eenmaal omcirkeld. Middels twee hoofdpersonen en één naam verbindt hij onder andere globale machtsverschuivingen, Argentijnse tango, laat-20e-eeuwse ‘nouvelle violence’ en nieuw-wereldse ‘Jetset’. Een kleine ontstaansgeschiedenis in tien delen.

1: Tony hanssen

Vijfentwintig jaar na Lanoye's boek Alles moet weg keert de hoofdpersoon, Tony Hanssen, terug, in tweevoud. Alles moet weg is verfilmd door Jan Verheyen in 1996, daarin ondermeer de befaamde 'Potgrond' scene.

'Potgond! Potgond?...Potgrond.'

2: 'You look exactly like him,'...

'Zonder van houding te veranderen riep Tony terug dat alle westerlingen als twee druppels water op elkaar lijken. Tot zijn irritatie sprak mevrouw Bo Xiang hem niet tegen. Ze zakte daarentegen moeizaam door haar knieën om ook van onderuit een foto te maken van hem en zijn doppelgänger.'

Het
doppelgänger motief loopt als een onderhuidse rode draad door Gelukkige slaven. Het raakt de opppervlakte als Tony Hanssen gedwee poseert naast het graf van Carlos Gardel: Koning van de Tango en rokkenjager.

3: De donkere kamer van Damokles

"het dubbelgangersmotief van W.F. Hermans in een verfilming van Quentin Tarantino", zo typeert Christiaan Weijts Gelukkige slaven in zijn recensie voor De Groene Amsterdammer. Een treffende typering, in De donkere kamer van Damokles is de verbinding van het lot van Osewoudt en Dorbeck eveneens onvermijdelijk onlosmakelijk.

4: Samuel L. Jackson

'Voor ik het vergeet,' zei hij, met volle mond, 'mijn naam is Khumalo.' Hij bood zijn pols aan, in plaats van de vet geworden hand waarmee hij de eendenborst vasthield. In zijn andere hand klemde hij een flesje rode wijn vast al voor de helft leeg. 'Inspecteur Vusi Khumalo.'

Bij een eventuele verfilming van Gelukkige Slaven is de rol van Inspecteur Vusi Khumalo zonder twijfel voor Samuel L. Jackson. Zijn optreden in Tarantino's Pulp Fiction (1994) geeft een goede inruk waarom.

5: Neil Heywood

In de zomer van 2012 werd Gu Kailai, de vrouw van Bo Xilai, de voormalige secretaris van Communistische Partij van China in Chongqing en een lid van de Chinese Politburo, veroordeeld voor de moord in 2011 op Engels zakenman Neil Heywood.

Gelukkige slaven is fictie maar zou zonder deze zaak niet hetzelfde geweest zijn.

6: Hamlet vs Hamlet

Shakespeare schreef zijn Hamlet in tijden van grote politieke en sociale verwarring. Lanoye schreef een Hamlet voor de eenentwintigste eeuw, een tijd van niet minder grote politieke en sociale verwarring. Hamlet vs Hamlet, hij/zij is een mens zoals wij allemaal: inconsequent, meerlagig, dubbelslachtig, ambigu. De doppelgänger in één figuur.

7: Macau

'Die dag nam Tony ontslag. Er waren grenzen, ook waar geen grenzen bestonden. Hij eiste in ruil voor zijn zwijgen zijn achterstallige loon en stapte aan wal.
     Niet in Aruba deze keer, maar in Macau.'


Macau of Macao is een speciale administratieve regio van de Volksrepubliek China. Het dichtstbevolkte stukje land op aarde, vol met megalomane casino's, met als hoogtepunt het in 2007 geopende 'The Venetian', die dankzij de speciale wetgeving mogelijk zijn. Naast James Bond en ongeveer 25 miljoen toeristen per jaar wordt ook Tony Hanssen onvermijdelijk aangetrokken tot de monetaire honing van dit eiland.

8: Centen en de City

'Bankiers zijn ook maar mensen' Centen en de City is een blog van Joris Luyendijk geschreven voor The Guardian over de bankiers en geld in de Londonse city. Het blog is ook afgedrukt in De Standaard en NRC Handelsblad en behoort tot de belangrijkse onderzoeksbronnen voor Gelukkige Slaven.

9: 1421: The year China Discovered The World

De grotendeels fictieve non-fictie bestseller '1421: The year China Discovered The World' van Gavin Menzies.

10: 50 People Who Stuffed Up South Africa

Het even informatieve als entertainende naslagwerkje 50 People Who Stuffed Up South Africa uit 2011 door Alexander Parker, met cartoons van Zapiro.

Op 13 mei 2014 wordt in Amsterdam de Libris Literatuur Prijs uitgereikt. Hier staan archieven die zijn samengesteld in samenwerking met de auteurs over het boek waarmee zij genomineerd zijn. Een audiovisueel verslag over de onstaansgeschiedenis van het boek. Welke zaken speelden een rol bij de totstandkoming ervan en op welke manier?

In Gelukkige Slaven maken we kennis met twee helden van dezelfde naam. Beiden proberen zich uit de nesten te werken. De een in een wildpark en de ander in een krakend hotelbed. Wat volgt is een razendsnelle roadmovie vol onwerkelijke gebeurtenissen. Hoewel de toon van Tom Lanoye licht is en de situaties waar zijn personages zich in verkeren komisch, blijft er een wereld over waarin iedereen voor zichzelf vecht. Het opportunisme van alledag wordt slechts sporadisch onderbroken door een bijna vergeten vlaag van mensenliefde.