De lezende schrijver: Maartje Wortel

‘Waarom ik lees? Boeken zijn zó belangrijk, dat het altijd voelt alsof ik die boeken te kort doe als ik het probeer uit te leggen.’ Toch doet Maartje Wortel een poging vanaf haar sportfiets in de woonkamer. Want dat was leuk voor de foto.

‘Ieder boek betekent iets anders op een ander moment in je leven. Op de Rietveld Academie las ik bijvoorbeeld Brieven aan een jonge dichter van Rilke. Het gaat over waarom je zou schrijven. Ik zat met dezelfde vragen, en dit boek gaf daar antwoord op. Nu zou ik het misschien een pathetisch boek vinden, omdat ik als schrijver antwoord op de vragen weet.’

‘Een boek kan vragen oproepen over jezelf, zoals goede vrienden dat ook kunnen doen. Waarom doe je dit eigenlijk? Waarom leef je eigenlijk? Waarom vind je een boek mooi? Ik hoef geen antwoord, want dat is er niet. Ik vind het heel mooi als een schrijver tegen mij durft te zeggen: ik weet het ook niet, maar ik wil de zoektocht met je delen.’

 Maartje heeft een voorliefde voor kwetsbaarheid en mislukking. ‘Iedereen probeert er wat van te maken en een zo fijn mogelijk leven te leiden. Ondanks dat je dat probeert, mislukken er gewoon dingen. Het is prettig om te lezen dat het leven dan ook nog verder gaat. Dat het oke is. Het is geruststellend om met een personage mee te gaan dat aan het klooien is, want soms denk ik ook: wat ben ik in godsnaam allemaal aan het doen.’

Daarom voelt Maartje zich graag dicht bij een maker, zonder dat er direct een verhaal hoeft te zijn met een enorme spanningsboog. 'Ik hou ervan als een boek goed in elkaar zit, zonder dat ik dat als lezer direct door heb. Als een maker durft.' Daarom wilde ze graag met Onheilig van Roos van Rijswijk op de foto. ‘Ze heeft niet voor een klassieke vorm gekozen , maar haar eigen ding gedaan. Als ik iets wil lezen dat directe antwoorden geeft, lees ik wel wiskunde. In kunst verlang ik niet dat iemand me gaat vertellen hoe het zit. Het gaat me om de sfeer en om de oorspronkelijkheid.’

Daarnaast vindt Maartje het fijn dat het gevoel bij een boek zo individueel is. ‘Je doet het in je hoofd, dus niemand komt aan dat gevoel. Alles wat je fantaseert kun je zijn, zonder dat daar een oordeel over is. In de rest van het leven moet je je altijd tot elkaar verhouden, maar als je een boek leest ben je alleen in dialoog met jezelf. Iedereen maakt er dan toch weer een eigen verhaal van. Het is één punt waar je vanuit vertrekt, wat daarna versnippert. Ik lees wel eens stukjes die ik mooi vind voor aan mijn vriendin. Eigenlijk is dat altijd een anticlimax. Dan zegt ze: ‘Mooi’. Maar dan denk ik: ‘Niet zomaar mooi! Dit is fókking mooi’

Maar wat is dan mooi? ‘Vaak heb ik gewoon dít,’ zegt ze terwijl ze met haar vingers knipt. ‘Gewoon, dat je bij een zin voelt dat het aan gaat. Ik weet niet hoe het komt, maar toch door de taal denk ik.’ Een verhaal hoeft niet eens spannend te zijn, en personages hoeven zich niet te ontwikkelen. Ze houdt van mooie zinnen. ‘Ik onderstreep heel veel en schrijf mooie zinnen op. Gisteren heb ik het boek Radenloos als wij waren uitgeleend aan huisgenoot en schrijver Bregje Hofstede. Omdat ik er heel veel in onderstreept heb, voelt dat heel kwetsbaar. Zo kan ze zien wat er in mijn hoofd gebeurt.’

Maar als ze teveel in haar eigen huis en in haar eigen hoofd blijft zitten, dan raakt ze in een soort vacuüm. Op sommige dagen komt ze alleen buiten om boodschappen te doen, dus daarom kocht ze een sportfiets. ‘Tijdens het sporten hoef je even nergens aan te denken. Als je in beweging bent dan zijn je gedachtes ook in beweging.’ Soms leest ze tijdens het fietsen, omdat ze niet wil stoppen met lezen. ‘Het liefst lees ik natuurlijk gewoon op de bank, maar dit was grappig voor de foto.’

Maartje Wortel schreef Er moet iets gebeuren, Half Mens, IJstijd en Dit is jouw huis. Ook maakte ze het hoorspel Een lege plek voor de VPRO en schrijft ze iedere maand voor Eigen Huis & Interieur.