De lezende schrijver: Marja Pruis

Literatuurcriticus en schrijver Marja Pruis leest aan haar bureau op de redactie van De Groene Amsterdammer, met mooie en inspirerende plaatjes aan de muur. Rechtop, met een pen in de hand.  ‘De manier waarop ik een boek lees om te recenseren is eigenlijk de ideale manier om te lezen. Totaal ontvankelijk, meedenkend met de schrijver, en op zeker moment tegendenkend.’ Toch is er een verschil in leeshouding tussen de boeken die ze professioneel leest en de boeken die ze voor haar plezier openslaat.

‘Als ik een boek dat ik vrijwillig lees goed vind, kan ik heel genietend lezen. Bladzijde voor bladzijde. Ik denk er over na, schrijf erover in mijn aantekeningenboekje.’ Ja, wel weer opschrijven. Het moet natuurlijk altijd ergens toe leiden. Het is namelijk pas gedaan als het is opgeschreven. ‘Ik heb allemaal kleine boekjes op een plank boven mijn bureau. Een privé-leesgeschiedenis van ik weet niet hoeveel decennia. Een soort boekendagboek.’ 

Wat boeken goed maakt is vaak een kwestie van originaliteit, lef, iets wat niet voor de hand ligt. Het is meteen een stem die tot haar spreekt. Het liefst een ernstige met humor, een zeldzaamheid. Ze recenseert bij voorkeur boeken die ze interessant vindt. ‘Ik zie het inmiddels als mijn taak om de goeie boeken uit de massa te pikken, en er iets moois over te schrijven.’ Ze zoekt de essentie, de thema’s. ‘Als ik na een paar pagina’s denk, jezus wat is dit slecht geschreven, of dit interesseert me geen bal, dan leg ik het weg.’

Nu ze in de naweeën zit van de ontvangst van haar roman Zachte riten heeft ze moeite om weer te recenseren. Lezen is sowieso meer een klus geworden. ‘Het klinkt heel dramatisch, maar ik kan bijna nooit meer zomaar een boek lezen. Verveling en onrust liggen altijd op de loer. Ik kan me niet meer ontspannen met een boek. Ik schrijf zelf, ik lees professioneel. Er komt zoveel binnen, dat het ook al gauw random is wat je eruit pikt.’ Omdat ze nu even geen zin heeft in een ‘echt’ boek, leest ze brieven: brieven van Ilja Leonard Pfeijffer, Frans Kellendonk. Die kan ze gefragmenteerd lezen. Om mee te gaan in een verhaal heb je een open geest nodig, en die heeft ze op dit moment niet. 

Wat niet betekent dat boeken een minder grote rol in haar leven spelen. Het gewone leven is op je fiets stappen en weten hoe laat de trein gaat. Het echte leven speelt zich af in literatuur. ‘Als kind las ik Knikkertje lik van Daan Zonderland en ik voelde: dit is het leven. Opeens snapte ik wat er allemaal mogelijk is, dat je altijd door een denkbeeldig luikje moet kunnen gaan. Ik ben zelf nooit een avontuurlijk kind geweest, ik speelde nooit buiten, maar via mijn boeken beleefde ik alles. Als er geen geschreven wereld zou zijn, zou dat net zoiets zijn als een wereld zonder vogels. Misschien dat je het niet zou weten, want je hebt ze nooit gehoord. Maar als je bedenkt hoe leeg dat zou zijn, dan is dat beangstigend.’ 

Marja Pruis is schrijfster, journalist, columnist en redacteur bij de Groene Amsterdammer. Begin dit jaar verscheen haar roman Zachte Riten en woensdag is Marja te zien in de Nationale Boekenquiz.