Over Adolf Hitler zijn honderden boeken geschreven. Toch weet historicus Willem Melching in Hitler. Een beknopte biografie een nieuw licht op de meest omstreden politicus van de twintigste eeuw te werpen. In plaatst van Hitler als psychopaat te beschrijven, legt Melching zich enkel toe op de historische en culturele context van zijn tijd.

‘Het beeld van een eenzame psychopaat die een heel volk onder druk kan zetten is volstrekt onjuist’, stelt Willem Melching. Het nazisme was een collectieve poging om van Duitsland een machtig land te maken. Belangrijker is dan ook de vraag hoe het kan dat de Duitsers Hitler (1889-1945) massaal vertrouwden en volgden. Hoe wist hij het Duitse volk te betoveren en tot absolute loyaliteit te dwingen?

Hitler kwam in 1933 aan de macht, nadat hij het volk wist te overtuigen dat hij Duitsland werkgelegenheid, geborgenheid en zelfrespect kon bezorgen. In de jaren ’20 en ’30 was er een sterke behoefte aan een gevoel van gemeenschap. In heel Europa trouwens, Duitsland was daarin geen uitzondering. Melching: ‘Op die sentimenten wist Hitler met zijn persoonlijkheid en ideologie in te spelen. En helaas, met succes.’

Een ander verwijt is dat Duitsland in de jaren dertig als een politiestaat werd beschouwd. Ter illustratie: de Gestapo was tien keer zo klein als de Stasi in de DDR. De Gestapo beschikte over 10.000 personeelsleden om ruim tachtig miljoen Duitsers in het gareel te houden, terwijl de latere DDR maar liefst 100.000 Stasi’s op zestien miljoen inwoners telden. Het zijn enkele voorbeelden van de vele verhalen en mythen die over Hilter en Nazi Duitsland bestaan, in zijn beknopte biografie weet Willem Melching die in een ander daglicht te plaatsen.

Ook over Winston Churchill (1874-1965) is veel gepubliceerd. Maar niet eerder wijdde iemand een boek aan zijn rol in de cruciale oorlogsjaren 1940 en 1941. Journalist Harry van Wijnen doet dat in de monografie Blood, sweat and tears. Het is de periode waarin het lot van Engeland aan een zijden draadje hangt, maar dankzij Winston Churchill blijven de Engelsen in een goede afloop geloven.

Als oppositielid keert Winston Churchill zich fel tegen de appeasement-politiek van de besluiteloze premier Neville Chamberlain, die een oorlog met Duitsland wilde vermijden. Churchill heeft al zo’n vier decennia in het Lagerhuis achter de rug, als lid van de Conservatieve Partij, als hij op 10 mei 1940 tot premier van het Verenigd Koninkrijk wordt gekozen. Na zijn aantreden stelt hij direct een oorlogskabinet samen om de strategie te kunnen bepalen. Om de besluitvorming minder complex te maken benoemt Churchill zichzelf ook tot Minister van Defensie. Daarnaast nationaliseert hij de industrie, zodat er op het gebied van de oorlogsindustrie een inhaalsslag kan worden gemaakt.

Intussen krijgt Engeland het zwaar te verduren. De Britse hoofdstad is het mikpunt van de Duitse bommenwerpers. Honderden gebouwen worden verwoest, de wijk East End wordt zelfs nagenoeg weggevaagd. Het land kent militair gezien tegenslag na tegenslag. Een invasie dreigt. Van Wijnen: ‘Hij wist niettemin dat, ondanks de tekenen van het tegendeel, die overwinning aan het eind van die fase zou komen. Hij bleef erin geloven. En hij wist het geloof op de Engelsen over te brengen.’ Met zijn inspirerende radiotoespraken weet hij het volk te overtuigen.

Het vertrouwen van Churchill is voor een groot deel gebaseerd op zijn goede verstandhouding met de Amerikaanse president Roosevelt. Het is een kwestie van wachten op de Amerikaanse participatie, de Amerikanen die de oorlog tot dan toe als Europese zaak afdoen. Dat verandert door de Japanse aanval op de Amerikaanse vlootbasis Pearl Harbor. Omdat Japan een bondgenootschap met Nazi Duitsland heeft, raakt Amerika in december 1941 alsnog betrokken in de oorlog tegen Duitsland. Engeland staat er niet langer alleen voor. Met zijn vastberadenheid blijkt Churchill aan de basis te staan van de geallieerde eindoverwinning in de Tweede Wereldoorlog.