De Leidse hoogleraar strafrecht Tineke Cleiren schreef samen met haar man Antoine Hol, eveneens jurist, eveneens hoogleraar, het boek Strafrecht, tussen ratio en emotie. Het werd een boek waarin Cleiren uitlegt wat recht eigenlijk is, waar het voor staat en waar op dit moment in onze samenleving de knelpunten zitten.

Voor de leek is het recht vaak iets onveranderlijks. Een vaste waarde waarop de burger geen invloed heeft en waaraan niet te tornen valt. Cleiren bestrijdt in haar boek deze zienswijze en toont aan dat de waarheid genuanceerder ligt. Volgens haar lopen veranderingen in de samenleving, zoals bijvoorbeeld veranderingen in opvattingen over de strafmaat of tbs, en veranderingen in het recht min of meer parallel. Bovendien verschuiven de accenten binnen het strafrecht voortdurend.

Zo is sinds ongeveer 1980 het accent steeds meer op het slachtofferschap komen te liggen. Doordat sinds de jaren zestig de burger mondiger werd, werden slachtoffers dat vanzelfsprekend ook. Sindsdien zijn mensen er meer en meer aan gewend geraakt dat ze hun recht kunnen gaan halen. Daarvoor was dat niet, of op zijn minst minder zo. Hierdoor is het slachtoffer binnen het strafrecht een steeds grotere rol gaan spelen, om de doodeenvoudige reden dat deze zich steeds meer manifesteert.

Strafrecht, tussen ratio en emotie is een boek geworden dat uitlegt dat een goed functionerend strafrecht laveert tussen ratio en emotie, in plaats van een van die twee kanten te kiezen. Het beantwoordt vragen over eigenrichting, slachtofferschap, vergelding, verwerking en volksgerichten. Bijvoorbeeld legt het uit dat Officieren van Justitie niet alleen maar ‘crimefighters’ zijn die zorgen voor belastend bewijsmateriaal, maar dat ze ook voor ontlastend materiaal moeten zorgen. Alle denkbare paden moeten gevolgd worden, en aan iedere zaak zitten twee kanten. Hoe dit in de praktijk werkt, legt Cleiren zondag uit.

Schrijver Theodor Holman wist vrijwel niets van de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië. Daar kwam hij achter toen hij twee jaar geleden een redevoering hield bij een herdenking. Zijn ouders en zijn zus zaten in een jappenkamp, maar zijn ouders konden de woorden niet vinden om er goed over te vertellen en de jonge Theodor sloot zich af voor de verhalen. Nu maakt hij het goed, met De grootste truc aller tijden schreef hij een Indische familiegeschiedenis.

In mei 2010 zei Holman in het Parool: ‘Ik hou niet van familie, ik hou van mijn dochter. Familiebanden zeggen me weinig. Ik voelde me altijd enig kind, al heb ik een oudere broer en zus. Het komt door mijn Indische ouders, die totaal gestoord waren. Ze hadden erge last van de oorlog, alles werd daaraan gerelateerd (…) Ik heb een enorme vrijheidsdrang ontwikkeld, die alleen maar sterker is geworden. Ja, dat voelt als verraad aan m’n ouders.’

Het verhaal van de Tweede Wereldoorlog in Nederland kende hij wel. Hij las De donkere kamer van Damokles en hoorde Harry Mulisch zeggen dat hij ‘de Tweede Wereldoorlog is’. Met De grootste truc aller tijden wil de schrijver het verhaal vertellen van de mensen uit Indië, die terugkwamen uit de kampen en die gewerkt hadden aan de Birma-spoorlijn. Een verhaal dat hij nauwelijks kende, en waarvan hij in de eerste instantie een film wilde maken. De film werd een boek en het boek werd een geschiedenis gebaseerd op die van de familie Holman.

In de nalatenschap van zijn ouders vond hij het kampdagboek van zijn vader. Een klein, beduimeld boekje van pakpapier waarin zijn vader in priegelig handschrift zijn belevenissen aan de Birma-spoorlijn neerschreef. Achterin het boekje had zijn vader, die een niet onverdienstelijk goochelaar was, alle kaarttrucs die hij kende opgeschreven. De schrijver had zijn invalshoek gevonden en vertelt aanstaande zondag over zijn nieuwe boek, dat gaat over de ‘illusies die het leven ons flikt’.