In tegenstelling tot de rest van Europa heeft Duitsland geen last van stijgende werkloosheid en een oplopend begrotingstekort. We kijken met bewondering naar de buren, maar hoe kijken zij terug? In Waarom we ineens van de Duitsers houden (maar zij daar zelf van schrikken) laat historicus en journalist Merlijn Schoonenboom zien dat het succes bedrieglijke schijn is.

Decennialang gingen Duitsers vanwege hun oorlogsverleden gebukt onder een negatief zelfbeeld. Daar kwam in de jaren negentig de moeizame nasleep van de eenwording overheen, die in met name het oosten van het land tot hoge werkloosheid leidde. Hoe anders is de situatie nu. Duitsland floreert als enige in de eurozone en Berlijn geldt als de hipste stad van Europa. Hoe gaat het land om met haar nieuw verworven status?

'De laatste paar jaar spreken we van een 'nieuw zelfbewustzijn' en zelfs van een 'normalisering' die in Duitsland te merken zou zijn', schrijft Schoonenboom in zijn boek. Als ijkpunt wordt het wereldkampioenschap voetbal voor landenteams genoemd, dat in 2006 in Duitsland werd gehouden. Er was saamhorigheid, het Duitse voetbal was ongekend attractief. En ook het leiderschap van Angela Merkel heeft aan de wonderlijke gedaanteverwisseling bijgedragen. 'Alleen: het is slechts een deel van het verhaal', aldus de voormalige Volkskrant-correspondent.

In de vorm van thematische reportages belicht Schoonenboom ook de schaduwzijde van het succes. Het dilemma van Berlijn bijvoorbeeld, waar zowel naar nostalgie als naar moderniteit wordt verlangd. De kloof tussen arm en rijk, die steeds groter wordt. En ook: de integratieproblematiek, het toenemend cultuurpessimisme, de groepen neonazi’s dit tot veel onrust leiden, etc. 'Het is een misverstand dat Duitsland nu een land is geworden dat ontspannen in de toekomst kijkt.'

In Het offer van liefde, het eerste deel van het tweeluik Staat van verwarring, analyseert filosoof Ad Verbrugge waarom Vijftig tinten grijs zo’n overweldigend succes is geworden. Volgens hem draagt de erotische bestseller van E.L. James een hang naar verbintenis uit. En dat in een tijdperk waarin het individualisme (ontbinding) hoogtij viert.

Na het verschijnen van Staat van verwarring. Het offer van liefde kwam zowel uit de orthodox-christelijke hoek, als uit de hoek van de progressieve SM-beweging enthousiaste reacties. Hoe kan dat? In Vijftig tinten grijs bindt een man zijn geliefde vast met touwen. Hier las Verbrugge iets anders in, dan pak 'm beet, u en ik.

Verbrugge ziet er een verlangen naar binding in. Christenen geloven in de gemeenschap; het is de band tussen man en vrouw in het klein. SM-liefhebbers geloven in binding van twee lichamen, die man en vrouw dichter bij elkaar brengt. Verbrugge gelooft op zijn beurt dat we in de huidige individualistische cultuur een beetje van allebei nodig hebben.

Zeven jaar geleden is Verbrugge gescheiden en nog steeds is hij dit aan het verwerken in een zoektocht naar de betekenis van liefde. Hij zag die queeste terug in Vijftig tinten grijs. 'Als cultuurfilosoof pak ik dingen op uit de populaire cultuur om zo te raken aan de onderstromen in de tijd,' verklaart hij. 'Eigenlijk eindigt die roman heel traditioneel met het trouwen van een man en een vrouw.' Binding dus.