Op 10 oktober 1944 loopt een Duitse soldaat in Rhoon tegen een losgewaaide stroomdraad. Hij sterft. Zijn dood wordt bloedig gewroken. Zeven onschuldige burgers worden geëxecuteerd. Het Zuid-Hollandse dorp blijft achter met een raadsel, waardoor de bewoners elkaar verwijten blijven maken. In het boek De vergelding probeert schrijver Jan Brokken de ware toedracht te achterhalen.

In 1952 kwam Jan Brokken met zijn ouders en broers in Rhoon wonen. Toen hij er als domineezoon opgroeide, het tuindersdorp telde toen zo’n tweeduizend inwoners, wist hij niets tot weinig van het zwaarbeladen oorlogsverleden. Het verhaal van de Duitse vergeldingsactie kende hij van de jaarlijkse Dodenherdenking in Rhoon. Pas decennia later, toen hij ontdekte dat Rhoon opvallend veel ‘moffenmeisjes’ kende, besloot Brokken onderzoek te doen. Wie waren deze meisjes? Wat hadden zij met de Duitse vergeldingsactie van doen? De elektrische kabel die de Duitse soldaat het leven kostte was mogelijk met opzet losgetrokken. Wie zat er achter die vermeende sabotage-actie?

In De vergelding reconstrueert Brokken deze gebeurtenissen aan de hand van archief- en processtukken en getuigenverhoren. Met een kleine tweehonderd dorpsbewoners voerde hij gesprekken. In Rhoon was het leven steeds meer verweven geraakt met de Duitse bezetter. Er waren 350 Duitse soldaten ingekwartierd, terwijl er ook 190 mensen ondergedoken zaten. In het dorp liepen de verhoudingen steeds meer door elkaar. Er werden vriendschappen gesloten met Duitse soldaten, anderen gingen in het verzet.

Met de geschiedenis van Rhoon vertelt Brokken het grote verhaal over Nederlandse dorpen in de Tweede Wereldoorlog. Het lot van de gewone burger in buitengewone omstandigheden, die noodgedwongen keuzes moest maken. Met De vergelding maakt Brokken duidelijk dat het verschil tussen goed en fout dikwijls ingewikkelder is dan op voorhand wordt aangenomen. Het boek roept veel vragen op. Zelfs de vraag over de vermeende sabotage-actie blijft onbeantwoord.

Journaliste en schrijfster Daniela Hooghiemstra deed een studie naar het leven van onderwijshervormer en christen-anarchist Kees Boeke (1884-1966). Zijn erfgoed is De Werkplaats, een school in Bilthoven, die voortkwam uit zijn ideeën om een ‘nieuwe wereld’ te stichten. Deze school kreeg na de Tweede Wereldoorlog een prominente leerling: prinses Beatrix. In De geest in dit huis is liefderijk beschrijft Hooghiemstra wie Kees Boeke was en hoe zijn idealen met de praktijk botsten.

Kees Boeke studeert natuurkunde en besluit om in Engeland te promoveren. Daar komt hij in aanraking met Quakers, een sekte die zich verzet tegen hiërarchie en geweld. Hij ontmoet er Betty, de dochter van de Britse chocoladefabrikant Cadbury, met wie hij in het huwelijk treedt. Vanaf 1918 bewonen ze een villa in Bilthoven, waar Boeke een 'nieuwe wereldorde' wil stichten.

Hij wegert belasting te betalen, volgens hem wordt daarvan het leger gefinancierd, waarna hun bezittingen in beslag worden genomen. Betty is erfgename en multimiljonair, maar van het fortuin doen ze afstand. Boeke raakt uberhaupt geen geld meer aan. Ze besluiten om met hun zeven kinderen in een tentenkamp te bivakkeren, de villa is inmiddels een soort opvanghuis voor zwervers geworden.

Boeke meent dat het scheppen van een nieuwe wereld, zonder hiërarchie, status en dwang, bij de jeugd moet beginnen. In 1929 richt hij daarom een school op, De Werkplaats, waar kinderen veel verantwoordelijkheid krijgen en gelijk worden behandeld. Dat is ook de reden waarom Beatrix en haar zussen na de oorlog aan De Werkplaats worden toevertrouwd.

Als Juliana in 1951 haar kinderen uit onvrede van De Werkplaats haalt, is dat het begin van het einde. Het streven van Boeke om macht en status uit te schakelen is mislukt. Hooghiemstra, die zelf ook op De Werkplaats heeft gezeten, laat in De geest in dit huis is liefderijk zien hoe radicaal de opvattingen van Boeke waren en hoe hij het zicht op de dagelijkse realiteit verloor.