ondertussen in… tunesië

De islamitische partij Ennahda wast haar handen in onschuld, maar een derde van het parlement heeft het vertrouwen opgezegd en is opgestapt. Vakbond en juridische adviseurs proberen de impasse te doorbreken en werken samen met de regering hard aan de vorming van een tijdelijk zakenkabinet.

Verslaggever Ellen van Dalen en oud correspondent Julie van Traa waren twee jaar geleden in Tunesië en keerden terug om te onderzoeken wat er aan de hand is. Stevent het land af op een Egyptisch scenario of zijn dit slechts de geboortestuipen van een beginnende democratie?

Bureau Buitenland, zondag, Radio 1, 19.00u

Het is warm in Tunis, vooral op de begraafplaats aan de rand van de stad. Het is meer dan een half uur lopen voordat we helemaal aan het einde, tegen de heuvel aan uitkomen bij 'het Graf van de Martelaren'. Twee nieuwe marmeren graven liggen daar: een van Chokri Belaid, de ander van Mohamed Brahmi. Beiden zijn links oppositielid in Tunesië en allebei dit jaar vermoord, met hetzelfde wapen. Onlangs werd bekend dat de daders behoren tot de salafistische beweging Ansar al Sharia.

Om het graf staat een groepje mannen en vrouwen, jong en oud. Ze prevelen gebeden of zwijgen. We spreken hen voorzichtig aan, een van hen is een oud-ambtenaar. Tot tien dagen geleden werkte hij bij het Ministerie van Financiën. Jarenlang onder dictator Ben Ali, nu rouwt hij elke vrijdag bij het graf van Chokri Belaid. Twee zetels had Belaid slechts in het parlement, maar hij was volgens de gepensioneerde ambtenaar de enige met Brahmi die zich keihard durfde uit te spreken over het beleid van de islamitische partij Ennahda. Luister hieronder naar het fragment van de ambtenaar.

Bijna elke dag zijn er demonstraties. Die demonstraties ogen nu nog vredelievend en lijken in de verste verte niet op die van Egypte. Maar voor hoe lang?
De toekomst van Tunesië leek aanvankelijk veel belovend. Het was het eerste land waar de Arabische revolutie zich snel en met succes voltrok. Dictator Ben Ali vertrok binnen twee weken en tien maanden later waren er de eerste democratische verkiezingen. Dat was in oktober 2011.

Twee jaar later zit het parlement in een politieke impasse. Religieuzen en seculieren staan lijnrecht tegenover elkaar. De seculieren verwijten de regeringspartij Ennhada dat ze de salafisten te lang vrijuit hun gang hebben laten gaan.

De partij heeft deze beweging pas in augustus verboden. Daarvoor pleegden ze al eerder meerdere aanslagen of bedreigden mensen. Onder meer op theater- en filmproducent Habib Bel Hedi. In oktober 2011 spraken we hem, kort nadat de salafisten hem in elkaar hadden geslagen. Luister naar zijn verhaal in de reportage die we toen maakten:

Ennahda betekent letterlijk wedergeboorte. De partij wordt wel eens vergeleken met de Moslimbroederschap in Egypte. Ennahda bestaat al heel lang, maar was verboden tijdens de jaren dat dictator Ben Ali aan het bewind was. Meteen na het afzetten van Ben Ali kwam de oude leider, die in Londen in ballingschap leefde, Rachid Ghannouchi, weer terug naar Tunesië. Bij de verkiezingen in oktober 2011 won Ennahda de verkiezingen, met 37 procent van de stemmen. Geen meerderheid dus. Samen met twee andere, kleinere partijen, vormde het de regering (die officieel de grondwetgevende vergadering werd genoemd) die tot taak kreeg samen een grondwet te schrijven.

Volgens tegenstanders, de seculieren, heeft Ennahda banden met de salafisten. Zelf ontkennen ze dat. Ook ontkennen ze dat ze de sharia, de islamitische wetgeving, willen invoeren in Tunesië. Dat gaat, zoals het nu lijkt, ook echt niet gebeuren.

In de regering zitten ook vrouwen. Onder wie de 48-jarige Hela Hammi. Haar hele familie is al jaren lid van Ennahda. Hammi studeerde rechten, maar stopte haar studie om te werken bij een bank. Het geld dat ze verdiende, ten tijde van het oude regime, gaf ze grotendeels weg aan familieleden van wie de vader of zonen in de gevangenis zaten vanwege hun lidmaatschap bij Ennahda. Hammi is niet getrouwd en heeft geen kinderen. ' Geen tijd voor gehad.' Maar hoe denkt Hammi over de salafisten, de nieuwe grondwet en de rol die de islam daarin hoort te spelen en wat vindt ze van de situatie in Egypte?

De volgende ochtend hebben we al vroeg een afspraak met Ben Kadoer Annouar, van de vakbond UGTT. Niet alleen de oudste, maar met achthonderd duizend leden ook de grootste vakbond van heel noord Afrika.

Anouar heeft heel even tijd voor ons, hij werkt de laatste weken zeker twaalf uur per dag. Behalve vakbondswerk heeft zijn organisatie zich opgeworpen als bemiddelaar in het politieke conflict tussen de linkse oppositie en Ennahda. Met succes zo lijkt, de grondwet is bijna af, en er is afgesproken dat er binnen twee weken een nieuw zakenkabinet is. Toch zijn er nog gevoelige punten waarover gediscussieerd moet worden. Welke? Luister: 

De vakbondsman vertelt dat ook de voorzitter van het UGTT wordt bedreigd door extremistische groeperingen, de voorzitter heeft inmiddels permanent bewaking nodig. Datzelfde geldt voor sommige rechters en advocaten, vertelt mensenrechtenadvocaat Ayachi Hammami ons ...