vpro reportages over havik en vredesduif

De een noemde hem een 'havik', vanwege zijn hardhandige optredens tegen Palestijnen. Onder meer door tussen Jeruzalem en de Westelijke Jordaanoveer een kilometerslange muur te bouwen.

Maar aan het einde van zijn politieke carrière ontpopte hij zich volgens sommigen ook als 'vredesduif'. Dat gebeurde eind 2003, toen kondigde Sharon een verrassende koerswisseling aan: hij stemde in met een vredesplan van de VS en de EU, waarbij hij zich committeerde aan de vorming van een onafhankelijke Palestijnse staat en aan eenzijdige Israëlische terugtrekking uit de Gazastrook. De joodse nederzettingen daar moesten worden ontruimd. De kolonisten reageerden ontzet.

Sharon erkende dat de ontruiming pijn deed, maar vond de nederzettingen in de Gazastrook onhoudbaar. De veiligheid van Israël ging voor. Er zijn te veel Palestijnen in de Gazastrook, zonder toekomst, met veel haat tegenover Israël, zo redeneerde hij.

Ondanks fel verzet vanuit zijn eigen Likudpartij, onder wie zijn rivaal Benjamin Netanyahu, zette hij door. In augustus 2005 liet hij 21 nederzettingen in de Gazastrook en vier op de Westelijke Jordaanoever ontruimen. Bijna 10.000 kolonisten moesten vertrekken; hun huizen werden met bulldozers platgewalst. Kort daarna verliet ook het Israëlische leger de Gazastrook. (Bron: deels NOS)

De VPRO radio is in de periode dat hij partijleider en later premier was vaak afgereisd om met eigen ogen te zien en horen wat de gevolgen waren van zijn beleid voor de mensen die er direct mee te maken hadden. Hieronder een selectie en een korte samenvatting van zijn hoogte- en dieptepunten.

Dieptepunt: 1982. Bloedbad in de Palestijnse vluchtelingenkampen Sabra en Shatilla in Libanon, in 1982. Het zijn Libanese christenen die het bloedbad aanrichten, maar Sharon wordt er als minister van defensie verantwoordelijk voor gehouden. Sharon treedt af, maar krijgt daarna weer de ene ministerspost na de andere.

Doorbraak: 2000, als Sharon als partijleider van Likud de Tempelberg bezoekt. Daar staat de al-Aqsa-moskee, een islamitisch heiligdom. De Palestijnen zijn woedend.
Het vredesoverleg in Washington mislukt en de tweede intifada is een feit. Sharon maakt zich in eigen kring er alleen maar populairder mee en wordt premier. De Mensenrechtencommissie van de Verenigde Naties legde enkele weken later de verantwoordelijkheid voor het hoge aantal doden en gewonden in de dagen daarna rechtstreeks bij Sharon en veroordeelde dit 'provocatief bezoek'. In dit filmpje hieronder verantwoordt Sharon waarom hij het doodnormaal vond dat hij daar een bezoek bracht.

Een week na Sharon's bezoek aan de Tempelberg is VPRO-verslaggever Djoeke Veeninga daar. Om antwoord te vinden op de vraag: Is de Tempelberg, of de Haram al-Sharif zoals de Arabieren de plek noemen, slechts een symbool van het ontspoorde vredesproces of kunnen beide partijen werkelijk niet zonder deze heilige plaats?
Luister deze VPRO's Buitenlandreportage op en onder de berg, waarin onder
andere aan het woord komen: Gershin Salomon van de Tempelgetrouwen-beweging; Ateret Kohanim, de religieus-orthodoxe messianistische organisatie die Jeruzalem de oude joodse glorie wil terugbezorgen; Adnan Hoeseini, het hoofd van de Wakf, die de
islamitische heiligdommen, de Gouden Koepel en de Al Aksa moskee beheert; Teddy Kollek, de ex-burgemeester van Jeruzalem; Jeff Halper, van het Alternative Information Centre, die het bezoek van Sharon aan de Tempelberg aanschouwt en van commentaar
voorziet.
 

Internationale druk: de druk van de internationale gemeenschap wordt groot als hij kort na zijn premierschap begint aan de bouw van een muur rondom de Palestijnse gebieden.

Meest strategische zet:
Sharon geeft de Gazastrook terug aan de Palestijnen. Kolonisten zijn boos, maar internationaal krijgt hij lof.

Einde politieke carriere:
Sharon krijgt in 2006 een zware hersenbloeding en belandt in een coma. Hij is dan 77 jaar. Hij wordt na enkele maanden uit zijn premierschap ontheven. Acht jaar later overlijdt Sharon zonder ooit weer bij kennis te zijn gekomen.

In deze aflevering voor Radio 1 (13-04-2001) een reportage door radio-verslaggever Jacqueline Maris over de dood van twee Palestijnse jongens in het Israëlische dorp Saghnin. Dat gebeurde tijdens de rellen die in oktober 2000 uitbraken na een omstreden bezoek van premier Sharon aan de Tempelberg in Jeruzalem. Vraaggesprekken (met vertaling door tolk en deels in het Engels) over de toedracht en het onderzoek naar de dood van beide jongens met: enkele nabestaanden van de omgekomen jongens; enkele inwoners van Saghnin; en de zionistische burgemeester van Saghnin.
 

Hoe was het om in die tijd te leven op de Westelijke Jordaanoever? Rik Delhaas, programmamaker bij Bureau Buitenland, verbleef er enige tijd en maakte voor het toenmalige programma De Ochtenden op Radio 1 vier delen.
Deel 1: In deze eerste aflevering onderzoekt verslaggever Rik Delhaas het intellectuele leven in de bezette gebieden. Draaien de universiteiten gewoon door of zijn zij nagenoeg tot stilstand gekomen door roadblocks en geweld? Tevens gaat hij op pad met studenten van de Bir Zeit universiteit uit Ramallah.
Deel 2: In het tweede deel wordt duidelijk hoe de mensenrechtensituatie is onder Sharon voor Palestijnen. Rik Delhaas zoekt uit hoe het kan gebeuren dat een nieuwsgierig 12 jarig Palestijns jongetje op een vrij rustig moment toch door het hoofd wordt geschoten door Israelische soldaten? Een reconstructie met onderzoekers van de Palestijnse mensenrechtenorganisatie Law.
En: In Betlehem wordt de brandweer en ambulancedienst regelmatig gehinderd in de uitvoering van haar werkzaamdheden. Verder een gesprek met Hanna Friedman een van de oprichtsters van de Public Comittee Against Torture in Israel over martelingen door de Israelische Geheime Dienst en over martelingen door de Palestijnse Autoriteit.

Wie kent ze niet van de beelden van televisie? Stenengooiende jongeren? Rik Delhaas volgde drie van hen in Standplaats Westbank deel 3.
In de periode onder Sharon ging het economisch heel slecht op de Westelijke Jordaanoever. Voor de tweede intifadah, werkten er ruim 200.000 Palestijnse arbeiders in Israël. Als Rik Delhaas zijn standplaats maakt ligt dat aantal rond de 15.000 en 20.000. In deze laatste en vierde aflevering onder meer een reportage over de duizenden arbeiders die in de vroege ochtend de grens met Israël clandestien oversteken.