'we zullen russen met bloemen ontvangen'

DONETSK - Even leek het alsof ze daadwerkelijk de macht hadden gegrepen. Met hun jassen aan zaten begin deze maand de pro-Russische demonstranten in de parlementszaal van het regionale regeringsgebouw in de Oost-Oekraïense stad Donetsk. De politici hadden het gebouw verlaten of zaten opgesloten in een gang. De Russische vlag en die van de Donetskrepubliek hingen in de zaal, terwijl op de gangpaden aarde lag. Het volk had het gebouw in bezit.

Een ruimte ernaast stelde Rafik Chatsjamran als een commandant een troepenlijst samen voor de ordehandhaving van de stad. 'Het volk is aan de macht', sprak de 32-jarige Chatsjamran opgetogen. Binnen en buiten het pand liepen duizend demonstranten rond, terwijl Donetsk een miljoen inwoners kent.

Een paar dagen later evacueerde de politie het gebouw vanwege een bommelding. Het belemmert de pro-Russen niet om verder te protesteren. Dit is hun moment. Ze voelen zich gesterkt door de gebeurtenissen op de het schiereiland de Krim, waar zondag een referendum plaatsvindt over aansluiting bij Rusland. Door de Russische interventie op de Krim. Door de Russische militaire doctrine die luidt dat als Russische belangen en burgers waar dan ter wereld in gevaar komen, Rusland het recht behoudt om in te grijpen.

Moskou liet de wereld na de rellen van donderdag in Donetsk, waarbij een pro-Russische demonstrant overleed, direct weten 'zich bewust te zijn van de verantwoordelijkheid voor Russische levens in Oekraïne en zich het recht voor te behouden mensen onder zijn bescherming te nemen'. Russische troepen hebben zich inmiddels verplaatst richting de Oost-Oekraïense grens.
 

De pro-Russen in Donetsk, op zeventig kilometer van de Russische grens, voelen zich een met de grote broer. De stad had net zo goed in Rusland kunnen liggen. Vol met Sovjetstandbeelden, Russisch als voertaal en het leven binnen speelt zich vooral af in Sovjetflats. Het gezamenlijke verleden schept een hechte band.

Als onderdeel van tsaristisch Rusland en later de Sovjet-Unie voedde de Donbassregio, het gebied rond Donetsk, beide imperia met haar steenkoolmijnen en staal- en chemie-industrie. Ook na de val van het Sovjetrijk geldt deze regio als het industriële hart van Oekraïne. Onder de bevolking van Donetsk is 35 procent etnisch Russisch en 55 procent etnisch Oekraïens.

De pro-Russische demonstranten in Donetsk eisen net als de Krim een referendum, waarin ze zich kunnen uitspreken over de toekomst van de Donbassregio. Ze verlangen naar meer eigen macht en uiteindelijk moet dat resulteren in een eenheid met Rusland. Weg van de 'fascisten' in Kiev. 'We moeten niet leven met zulke mensen', vindt Chatsjamran. 'Zeker niet doordat ze door een junta aan de macht zijn gekomen.'

Ze voelen zich bedreigd. Nu de regering in Kiev sinds de revolutie vorige maand in handen is van alleen maar 'fascisten', waar volgens de pro-Russen het Westen de ogen voor sluit, mag Donetsk niet de volgende zijn. De pro-Russische aanhangers gruwelen bij de gedachte. Helemaal als de naam valt van Stepan Bandera, de Oekraïense nationalistische leider die samen met nazi-Duitsland vocht tegen de Sovjet-Unie.

Chatsjamran ziet een herhaling van wat op de Krim gebeurt zitten in de Donbassregio. De Russische soldaten zijn meer dan welkom. 'We zullen het leger met bloemen ontvangen', zegt Chatsjamran. 'Ze zullen ons redden van de fascisten.'
 

Maar lang niet iedereen hoopt op marcherende Russische soldatenlaarzen door de straten van Donetsk. Pro-Russische demonstranten mogen dan wel zwaaien met de Russische vlag of die die van de partij Russisch Blok, breed lijkt hun standpunt niet te worden gedragen. Russisch Blok behaalde bij de parlementsverkiezingen een onbetekenende score. In Donetsk, waar de verdreven president Viktor Janoekovitsj zijn machtsbasis heeft, was de hoogste uitslag van het Russisch Blok in een kiesdistrict 4,23 procent.

Op weg in de trein van Donetsk naar Kiev geeft Aleksandr (29) de voorkeur aan Rusland boven de Europese Unie. Want het is het slavische broedervolk en met Rusland worden zaken gedaan. Daar verdienen Donetsk en omgeving, met de verkoop van onder meer kolen en staal, geld mee.

Maar hij verkiest een verenigd Oekraïne boven aansluiting bij Rusland. De Russen vreten de Oost-Oekraïense industrie op. Hij vertelt over een zoutfabriek bij Donetsk die in handen viel van een Rus. Kort daarna sloot hij de fabriek. Voor hem een concurrent minder, maar de Oekraïense arbeiders stonden op straat.

Ook de Oekraïense oligarchen zien de Russen niet graag komen. Rinat Achmetov, die Donetsk als thuisbasis heeft en de rijkste man is van Oekraïne, koestert zijn bezit, zoals steenkoolmijnen, energiecentrales en vastgoed. Als zijn Russische collega's zich op de Oekraïense markt begeven, kan Achmetov het wel vergeten. Het nieuws dat de regering op de Krim Oekraïense staatsbedrijven wil inlijven, moet voor hem een schrikbeeld zijn. Zijn werknemers, driehonderdduizend door heel Oekraïne, zijn gebaat bij rust en stabiliteit. Achmetovs mantra deze dagen is een verenigd Oekraïne.

Hij vindt steun bij de 60-jarige gepensioneerde Ljoedmila. Rustig kijkt ze uit over het centrale Leninplein in Donetsk, waar een dertigtal pro-Russische demonstranten het Leninstandbeeld bewaken tegen die 'fascisten' in Kiev. Geen enkel land moet zich in haar ogen bemoeien met de situatie in Oekraïne. Niet Rusland, niet het Westen. 'We moeten onze problemen zelf oplossen, want we zijn een verenigd land.'