Een jonge vrouw komt als sceretaresse werken op een chique advocatenkantoor, waar haar kersverse baas haar voor drie tikfouten 'corrigeert' met een aantal ferme tikken op de billen. De vrouw komt tot de ontdekking dat ze het heerlijk vindt.
Het klinkt komisch, of ranzig, maar dat mocht de film nou net niet worden van regisseur Steven Shainberg. Aan de telefoon legt de 40-jarige Amerikaanse regisseur uit dat het hem enorm veel moeite kostte de film van de grond te krijgen, want de film gaat wel degelijk over een SM-relatie. 'En leg maar eens uit aan potentiële geldschieters, distributeurs en niet in de laatste plaats de acteurs dat de film veel gecompliceerder is, emotioneel en psychologisch veel subtieler. Dat het hart van de vrouw geopend wordt.'
Kende u de SM-scene?
Shainberg: 'Nee, maar ik heb erg veel research gedaan . Las alles wat ik in handen kon krijgen en begreep dat SM vooral een bevrijdende ervaring is. Dat liefhebbers op zoek gaan naar een plek in zichzelf waar pijn en vernedering fijn voelen. Dat zit ook in de ervaring van Lee [de vrouw-GB], die een totaal nieuwe, diepe ervaring heeft met Mr Grey [de advocaat- GB].'
Het duurde zes jaar voor de film gerealiseerd kon worden, waarom was u zo vasthoudend?
'Wat ik interessant vond aan de twee personages is dat ze in het begin allebei opgesloten zitten in hun eigen problemen, beperkingen en angsten. En dat ze er gaandeweg in slagen de kloof naar de ander te overbruggen . Als ik naga welke films ik mooi vind, en welke ik nog wil maken, dan hebben die allemaal te maken met dit thema. Dat was ook het verhaal dat in Secretary wilde vertellen. Voor mij is het een love story.'
Zo kwam het ook over.
'En toch waren er veel mensen bang na het lezen van het script. Zelfs toen de film klaar was en we hem in een zaal voor een dolethousiast publiek aan een distributeur vertoonden, wisten die het nog niet zeker. Vreesden dat het te gewaagd was. Voor een te klein publiek. Dat laatste is duidelijk onjuist gebleken. Maggie Gyllenhaal, die Lee speelt, werd genomineerd voor een Golden Globe. Hoe mainstream wil je het hebben?'
Deed u water bij de wijn om de film gemaakt te krijgen?
'Nee, absoluut niet. Ik verwachtte de gevreesde NC -17 rating, maar we toonden de film die jij zag en kregen een R.'
Compleet met de scène waar Mr Grey zich aftrekt boven de billen van Lee?
'Maar dat tonen we nooit in wide shots, we gebruiken vooral close-ups. En het grote voordeel daarvan is dat de kijker zich afvraagt wat zich in de hoofden van de personages afspeelt en zich met hen gaat vereenzelvigen. Maar geloof me , als ze die NC-17 rating hadden gegeven, dan had ik er scènes uitgehaald.'
Ondanks het gewicht van de SM-scènes voelt de film als een sprookje.
'Precies! Dat is ook de bedoeling. Maar veel mensen zagen het niet zo. Ook al huppelt Lee in een lila 'roodkapje'-poncho het kantoor van Mr Grey binnen. Alle elementen van een sprookje zitten in de film. En toch bleven mensen zeggen dat het een eng verhaal is over een meisje dat billenkoek krijgt op kantoor.'
James Spader als Mr Grey casten was een risico, hij speelt wel vaker enge mannetjes.
'Klopt, in films als Crash is hij ijskoud. Maar Spader heeft ook films gedaan als Sex, Lies and Videotape en White Palace, waarin hij zijn kwetsbare, tedere kant toont. In een van onze eerste gesprekken wees ik hem erop dat ik die kwetsbaarheid ook wilde laten zien, dat deze man uiteindelijk opengebroken moest worden. "Tuurlijk," zei hij, "zo is hij." En hij heeft niet gelogen, want zo heeft hij hem gespeeld.'
Was hij eerste keus?
'Mmmm , tweede, nee mogelijk derde keus. Ik dacht aanvankelijk aan Michael Keaton, en, geloof het of niet, Alec Baldwin. Weet je waaron? Omdat ook zij allebei dat gekwetste, beschadigde hebben van Mr Grey. Keaton misschien iets meer dan Baldwin. Maar beiden bedankten voor de eer. Baldwin vanwege het onderwerp en Keaton vanwege het geld [de film had een voor Hollywood mager budget van 3 miljoen dollar-GB] én het onderwerp. Tsja, hij moet zich toch aftrekken boven de bote billen van zijn secretaresse...'
Spader doet het met stijl.
' Hahahaha, God bless the Netherlands! Ik ben het helemaal met je eens. Was je maar hier, runde jij maar een studio, er zouden betere films gemaakt worden! Spader doet het inderdaad met stijl, en met pijn. Hij is niet zomaar een vent die zich aftrekt, hij doet het met liefde, een verlangen naar liefde. Hij doet het omdat hij niet in staat is haar vast te houden. Op basis van een script is dat allemaal moeilijk uit te leggen, maar Spader begreep het meteen. Zonder hem zou ik de film wellicht nog steeds niet gemaakt hebben.'
Spader is fantastisch, maar in veel opzichten is het de film van Maggie Gyllenhaal, die de rol van Lee speelt.
'Haar reis is gecompliceerder en meer aan de oppervlakte van de film. Zij was het grote risico van de film, want het is haar eerste hoofdrol.'
Ik las dat u ook enkele A-list actrices heeft benaderd.
'Enkele? Allemaal! En iedereen zei nee, kun je dat geloven? Eerste keus was Samantha Morton, maar die had net een baby gekregen en bedankte voor de eer. Maggie was fenomenaal tijdens de auditie, maar de producers bleven aandringen op een bekende actrice. En dus belden we maar weer met Christina Ricci, Reese Witherspoon, Kate Hudson, Claire Danes of Juliette Lewis. Uiteindelijk werd ons duidelijk dat niemand van hen ja zou zeggen, ze hebben immers te veel verliezen , en kozen we voor Maggie.'
Hoe slaagde u er in de film niet ranzig en toch opwindend te maken?
'Dat heeft alles met keuzes te maken. De vorm en humor zorgen voor een bepaalde toon. Dan is er de tederheid van de hoofdrolspelers, de keuze voor kleur en muziek [van Lynch-huiscomponist Angelo Badalamenti-GB], en het feit dat al die zaken bijeengehouden worden door één visie, de mijne.'
U hield leer en zweepjes zo veel mogelijk buiten beeld.
'Dat zou mensen alleen maar afgeschrikt hebben. Mij zeker. Het moment dat ik zoiets zou hebben laten zien, zou de kijker zich bedrogen hebben gevoeld. Het is dus toch ranzig! En dat wilde ik absoluut niet.'
Waar haalde u de inspiratie van de SM-scènes die we wel zien vandaan? De zadeling, het juk.
'Het zadelen is een hommage aan een van mijn helden, fotograaf Helmut Newton. Ik zou de film onmogelijk hebben kunnen maken zonder hem eerst te moeten bedanken . En het juk is zo ver als we wilden gaan in de wereld van zweepjes en hulpstukken. Het ging ons erom dat iedereen kon zien dat ze zielsgelukkig was dat ze er zo bij liep.'
Fotograaf Newton ligt niet goed bij de feministen . Hadden zij problemen met de film?
'Het uitgangspunt van de film, dat het een sprookje is, is zo overduidelijk, dat de meeste feministen dat er ook wel uitgehaald hebben. Goedbeschouwd is Secretary een feministische film. Het gaat over een vrouw die kiest voor iets dat voor haar goed voelt. Daar kun je als feminist toch onmogelijk problemen mee hebben?'