John Cassavetes' eersteling Shadows (1959) staat te boek als het begin van de onafhankelijke Amerikaanse film. In feite gaat het daarbij om de tweede versie van de film: uit ontevredenheid over het resultaat besloot Cassavetes twee kwart van de film opnieuw te draaien. De oorspronkelijke print verdween spoorloos. Ray Carney, professor aan de Boston University en Cassavetes-deskundige bij uitstek, was er zo'n zeventien jaar naar op zoek. Na heel wat heen en weer gereis, zo'n honderd gesprekken en duizend telefoontjes, brieven en e-mailtjes had hij eindelijk succes. De eerste versie van Shadows beleeft vanavond in Rotterdam haar wereldpremière. Of toch niet?

  • U heeft vanaf 1987 naar de eerste versie van Shadows gezocht. Werd u nooit wanhopig?'Jazeker. Ik heb het na twaalf jaar opgegeven, toen ben ik maar een boek gaan schrijven over de film. Ik besloot toen ook zelf de oorspronkelijke versie te gaan reconstrueren. Voor zover ze nog in leven waren ben ik iedereen gaan interviewen die aan Shadows had meegewerkt, en daarnaast heb ik de tweede versie nagepluisd op 'internal evidence'. Acteurs die in het ene shot veel langer haar hebben dan in het andere, bijvoorbeeld. Om alle sporen van het origineel te vergaren heb ik zo'n honderd vertoningen van Shadows bijgewoond, want op het grote scherm zie je toch meer dan op video.´
  • Dat klinkt nogal obsessief.'Inderdaad, om niet te zeggen waanzinnig. Maar daarnaast bleef ik lesgeven en schrijven. Mijn leven ging gewoon door. Ik wil je wel een geheimpje vertellen. Op dit moment ben ik op zoek naar de eerste versie van Cassavetes' Husbands. Die duurde drie uur, dus een half uur langer dan de versie die we nu kennen. Te lang voor die tijd.'
  • Bleek Shadows, toen u hem dan toch vond, met uw reconstructie overeen te komen?'Zo goed als helemaal. Opvallend genoeg bleken mijn eigen analyses betrouwbaarder dan al die getuigenissen. Die spraken elkaar vaak tegen.'
  • Wat levert de vergelijking tussen de twee films op?'Je ziet heel goed hoe Cassavetes te werk is gegaan. Dat artistieke proces vond ik sowieso veel interessanter dan de films zelf. Ik was al die jaren in feite vooral op zoek naar Cassavetes' brein. De meeste regisseurs wissen de sporen van het scheppingsproces uit. Die laten de scènes die hen niet bevallen gewoon in de film zitten en reppen er dan met geen woord meer over. Heen en weer schakelend tussen de twee versies van Shadows zie je heel goed wat Cassavetes niet goed vond en hoe hij dat meende te kunnen verbeteren. Eigenlijk zou je ze achter elkaar moeten kunnen zien, en dat heb ik ook aan het festival voorgesteld. Maar met dat idee hebben ze niets gedaan. Nog een geheimpje. Dit is geen echte wereldpremière, want mijn studenten hebben de film al gezien. Ik heb 'm op de universiteit vertoond, alternerend tussen beide versies. In die zin hadden mijn studenten een voordeel op het publiek hier.´
  • Welke versie moet de Cassavetesleek beslist zien?´De twee films verhouden zich tot elkaar zoals Picasso's schetsen en de uiteindelijke schilderijen. De ene film helpt je om de andere beter te begrijpen.'
  • Shadows is een mijlpaal in de filmgeschiedenis. Als eerste echte onafhankelijke Amerikaanse film heeft hij hele generaties van regisseurs beïnvloed. Was dat met de eerste versie ook gelukt?'Ik denk het wel. Belangrijk aan Shadows is dat filmmakers zagen dat het ook op deze manier kon. Dat je met 16 mm kon filmen, op straat en met bestaande locaties. Die bewustwording was belangrijker dan de film zelf. Een scène was daarvoor al genoeg geweest.'