Er is hoegenaamd geen filmcultuur in Uruguay. Per jaar worden er twee, hooguit drie films gemaakt. Die vervolgens door niemand buiten Uruguay gezien worden. Zo ging het tientallen jaren lang, totdat in 2001 de internationale filmwereld kennismaakte met het Uruguayaanse filmduo Juan Pablo Rebella (1974) en Pablo Stoll (1974). Hun 25 Watts, een droogkomische film over drie hangjongeren in Montevideo, werd tijdens het International Film Festival in Rotterdam onderscheiden met een VPRO Tiger Award.
Vier jaar later zijn Rebella en Stoll opnieuw in Rotterdam, met Whisky, de lang verwachte opvolger van 25 Watts. Afgezien van de droogkomische ondertoon lijkt Whisky in weinig op zijn voorganger. De hoofdpersonages zijn nu geen hangjongeren, maar drie vijftigers.
Jacobo is de alleenstaande eigenaar van een kleine sokfabriek en leeft zijn leven volgens vaste patronen. Marta is zijn secretaresse. Ze weet precies wat er van haar verwacht wordt en voert haar werk nauwgezet en zwijgzaam uit. Zo glijdt de tijd voorbij. Maar dan krijgt Jacobo bezoek van zijn broer Herman, die een veel grotere sokfabriek runt in Brazilië. Omdat Jacobo Herman altijd heeft voorgelogen dat hij getrouwd was, vraagt hij aan Marta of ze - voor even - zijn vrouw wil worden.
Whisky is een stille film, met een simpel plot en herkenbare personages. Omdat Jacobo gevangen zit in vaste gewoontes, krijgen we in de film veel alledaagse, routineuze handelingen te zien . Het zijn herhalingen met kleine, maar veelzeggende verschillen.
Rebella : 'We besloten om in Whisky juist die scènes te gebruiken die ze er in Hollywood zouden hebben uitgegooid. Als onze personages iets zeggen heeft dat weinig met het verhaal te maken, ze praten wat over alledaagse dingen. Het gaat in onze film niet om wat de personages zeggen, maar om wat ze doen, of liever... wat ze niet doen.'
De makers kozen er voor om de camera geen moment te laten bewegen. Stoll: 'We wilden Whisky verfilmen alsof je naar een bewegend stripverhaal keek. Frames achter elkaar plakken en ze zo betekenis geven. En niets uitleggen met voice over of interieur monologue, maar de beelden voor zich laten spreken.' Dat levert momenten op die op zich zelf staand weinig om het lijf lijken te hebben, maar achter elkaar geplakt de ene keer tragisch en dan weer komisch werken.
Het stripverhaal-idee werd geboren toen Rebella een exemplaar van Chris Ware's grafische roman Jimmy Corrigan: The Smartest Kid on Earth onder ogen kreeg. Hij was diep onder de indruk. 'Hoewel ik nog niets van het verhaal gelezen had was ik helemaal weg van de tekeningen en de sfeer die daaruit sprak. Zo moest Whisky er ook uitzien. Op het moment dat ik dat dacht, was ik zowel blij als ongerust, want wat als Pablo het idee niets vond...'
Pablo vond het een prima idee, maar de twijfels over de te volgen aanpak bleven . Rebella: 'Het was zelfs zo erg, dat we de opnamen twee weken hebben moeten uitstellen. Tot op het laatst vroegen we ons af of we de camera niet toch moesten bewegen om de acteurs zo meer vrijheid te geven? Dit vertelden we natuurlijk niet aan de acteurs. Tegen hen zeiden we dat er problemen waren met geld. Dat is in Uruguay namelijk heel gebruikelijk.'
Dat ze uiteindelijk toch besloten de camera stil te houden, is een van de sterke punten van de film geworden. De kracht van die aanpak blijkt bijvoorbeeld uit de scène waarin Jacobo en Marta bij de fotograaf zijn om een trouwfoto te laten maken. Jacobo is veel langer dan Marta en zijn hoofd valt buiten het frame. Het is visueel erg grappig, maar tegelijkertijd ook pijnlijk, want hier wordt al getoond dat de twee - letterlijk - niet bij elkaar passen. Deze scène is overigens ook de scène waaraan de film zijn titel ontleent. In Uruguay zeg je namelijk geen 'cheese' als je wordt gefotografeerd, maar 'whisky' (spreek uit: wikkieeee).
Het acteren van het drietal in Whisky is zo precies, dat het moeilijk is iemand anders in hun plaats voor te stellen. Toch kostte het de makers erg veel moeite de film te casten. Rebella: 'Uruguay heeft geen filmcultuur en dus geen filmacteurs. We moesten daarom onze heil zoeken bij toneelacteurs. En die willen zich nogal eens gedragen als diva's. In het echte leven én voor de camera. Dan spelen ze te groot, te nadrukkelijk. En dat zou dodelijk zijn voor onze film.'
De eerste die gecast werd was Mirella Pascual als Marta. Rebella: 'Met haar hadden we ooit gewerkt voor een commercial. We vroegen haar iets over haar personage te vertellen en ze kwam met een hele geschiedenis, veel beter dan wat wij als schrijvers hadden bedacht.' Stoll: 'Zij begreep veel beter dan wij hoe Marta in die situatie terecht moest zijn gekomen. Tot haar komst ging het verhaal over twee broers. Daarna ging het over een vrouw en twee broers. Mirella is het beste wat de film is overkomen.'
Na Marta begon de zoektocht naar de twee broers. Rebella: 'We konden aanvankelijk helemaal niemand vinden. Sloten ons thuis op met stapels video's. Op een gegeven moment hadden we eindelijk iemand gezien die we goed vonden, vroegen we aan een vriendin die actrice is, wie dat was, antwoordt ze dat hij al jaren dood is! Op dat moment dachten we dat de film er nooit zou komen.'
Uiteindelijk zijn ze alle kandidaten nog eens nagelopen en uitgekomen bij de twee acteurs die uiteindelijk Jacobo en Herman zouden spelen. Stoll: 'Tweede keus, ja, maar dat we niemand konden vinden lag eigenlijk niet eens aan de acteurs. Terwijl we aan het casten waren wisten we gewoon nog zo slecht wat we wilden, dat het onmogelijk was daar de juiste mensen bij te vinden.'
Af en toe zou de toneelachtergrond de acteurs ook op de set parten blijven spelen. Rebella: 'Andrés Pazos, die Jacobo speelt, is in het werkelijke leven precies het tegenovergestelde van Jacobo. Een heel gepassioneerde man, die zich op toneel helemaal één wil voelen met zijn personages. Dat is bij film zo goed als onmogelijk. Daar is het na tien seconden acteren alweer Cut! En dat is heel lastig voor iemand die nog nooit voor de camera heeft gestaan. Hoe meer we met Andrés repeteerden, hoe erger het werd.'
Toch is Pazos voortreffelijk als de norse Jacobo. Irritant en sympathiek tegelijk. Een beetje als David Brent in de Engelse comedyserie The Office. Rebella en Stoll hebben The Office niet gezien, dus als er overeenkomsten zijn is het toeval. 'Maar,' zegt Rebella: 'het is wel precies wat we wilden. Het echte leven, maar dan een paar graden gekanteld, zodat alles net wat erger wordt . Je ziet het al in de poster voor de film. Op het eerste gezicht zijn het hyperrealistisch getekende portretten van de acteurs, maar als je goed kijkt zie je dat het eigenlijk karikaturen zijn.'