Humor is aan te leren, beweert de Amerikaanse comedy-goeroe John Vorhaus. De schrijver van de comedy-bijbel The Comic Toolbox verzorgt op het NFF een lezing en een bijzondere sitcom-workshop. Cinema.nl belde hem vast op voor een toelichting.

John Vorhaus: 'Toen ik in de jaren tachtig in Hollywood voorzichtig aan de bak kwam als comedy-schrijver, zocht ik naar een manier om het vak beter onder de knie te krijgen. Dus besloot ik maar les te gaan geven, want ik heb gemerkt dat je zo het effectiefst leert: je wordt gedwongen op een heel analytische manier in de stof te duiken, terwijl je intussen gewoon netjes wordt betaald. Ik ontdekte toen dat er een haast wiskundige logica aan comedy ten grondslag ligt . Je zou de volgende formule kunnen hanteren: comedy = waarheid + pijn. In elke komische situatie wordt een onderliggende waarheid verkondigd, die tegelijkertijd pijn doet. Humor heeft alles te maken met wreedheid. Als je een benarde situatie nog erger maakt, ontstaat vanzelf een broedplaats voor humor. Niet in de ogen van het slachtoffer natuurlijk, maar wel voor de toeschouwer. Wie zulke basisregels doorheeft, hoeft zich als comedy-schrijver niet in allerlei bochten te wringen om grapjes te verzinnen; je hoeft je alleen maar af te vragen hoe je iemand op een komische manier kunt laten lijden.

'Ja, er zijn uiteraard veel humoristen die deze regels toepassen en toch met slechte comedy op de proppen komen. Die vergeten nog een sleutelelement: menselijkheid. Comedy die alleen wreed van aard is, levert platte cartoonhumor op die je niet op een emotioneel vlak raakt. Geslaagde comedy heeft altijd een zekere betekenis , een diepere laag waarin iets wordt onthuld over het menselijke bestaan. Je moet je er als kijker mee kunnen identificeren.

'Omdat ik heel wat afreis om over comedy te praten, heb ik humor in verschillende culturen kunnen vergelijken, en daarbij is me opgevallen dat er een grote universele basis is. Er zijn alleen nuanceverschillen. Zo valt me in Nederland op dat je mensen niet zo makkelijk op de kast jaagt. Misschien ken je de uitdrukking: 'comedy begint waar tolerantie ophoudt'. Als je taboes aanroert, wordt een situatie al snel grappig, omdat mensen eerder geneigd zijn te lachen als ze zich ongemakkelijk voelen. Maar in Nederland valt het niet mee om echte taboes te vinden. Op het filmfestival ga ik met een aantal Nederlandse acteurs proberen in één dag een sitcom op te nemen, die dezelfde avond nog moet worden vertoond. Dat wordt lastig zat, maar de grootste uitdaging voor mij is misschien wel het creëren van situaties die zelfs voor Nederlanders pijnlijk zijn.'

Pretty, Sick & Twisted
Opnames: Dinsdagmiddag 2 oktober van 14:30 tot 17:00 uur in Tivoli (Oudegracht), toegang: EURO 5,-
Vertoning: 21:00 uur in de theaterzaal ( toegang gratis) van het festivalpaviljoen én op Comedy Central