Er gebeurt niet zo heel veel in Another Year, de nieuwe film van Mike Leigh. Wel hebben we de levensechte personages veel beter leren kennen. ‘Het is heel moeilijk iets simpels te laten zien.’

‘Do you want a cuddle?’ Dat vraagt de al wat oudere Gerri aan haar vriendin Mary in de film Another Year van Mike Leigh (1943). Mary zit er een beetje doorheen en kan wel een knuffel gebruiken. Ze is de vijftig gepasseerd, heeft geen man, geen kinderen, en verdrinkt haar verdriet in glaasjes wijn. Ze klampt zich vast aan Gerri en haar man Tom, die niet alleen een gelukkig huwelijk hebben, ook een volwassen zoon, naar wie de veel oudere Mary af en toe pijnlijk zit te lonken.



Another Year beleefde in mei de wereldpremière in Cannes, waar Leigh aanwezig was om vragen van de pers te beantwoorden. Leigh kan heel knorrig reageren op vragen, wat tijdens mijn ronde-tafelgesprek ook regelmatig gebeurde, maar was voor zijn doen opvallend spraakzaam en toeschietelijk. Het feit dat Another Year goed was ontvangen en gold als een van de grote kanshebbers op de Gouden Palm, zou daar wel iets mee te maken kunnen hebben gehad. De film zou overigens geen prijzen winnen.

Leigh is bekend, en berucht, om zijn manier van films maken. Hij verzamelt een handvol acteurs om zich heen en samen beginnen ze te improviseren aan de hand van een bepaald uitgangspunt. Tijdens die improvisaties begint zich het verhaal af te tekenen en wordt duidelijk wie de centrale personages in de film worden. Dat betekent dat rollen aanzienlijk groter of kleiner kunnen worden dan je als acteur vooraf gedacht had. Je weet bij Leigh als acteur dus nooit wát je precies gaat spelen, of hoe groot je rol zal zijn.

Chocola
Dat zou rivaliteit tussen acteurs kunnen opleveren, maar dat is niet Leighs ervaring: ‘Ach welnee. Dat hoort bij hun vak. Mijn acteurs zijn heel volwassen. Aan het eind is iedereen het erover eens wat de film moet worden. In Life is Sweet, een eerdere film van mij, speelt David Thewlis het vriendje van een anorectisch meisje. Hij is degene die chocola van haar tieten likt, weet u het weer?
Thewlis zit uiteindelijk maar in twee scènes in die film. Toen ik hem voor een volgend project benaderde , zei hij dat hij wel snapte hoe alles gelopen was in Life is Sweet, maar dat hij niet wist of hij dat nog een keer wilde meemaken. Ik beloofde hem dat hij een grotere rol zou krijgen. En die volgende film was Naked [Thewlis’ grote doorbraak, hij is vrijwel de hele film in beeld – red .]. Ik heb me, dacht ik, aardig aan mijn belofte gehouden.’

Aan het begin van Another Year zit een prachtige scène met Imelda Staunton (hoofdrolspeelster in Leighs Vera Drake). Ze speelt een depressieve vrouw die op de vraag wat voor cijfer ze haar leven zou geven op een schaal van één tot tien, ijskoud en zonder overdrijven ‘één’ zegt. De toon is gelijk gezet, maar Staunton zien we verder niet meer terug. Ze blijkt niet gesneuveld te zijn in de repetities, maar verdween om een meer praktische reden . ‘Ze had televisieverplichtingen en kon niet aanwezig zijn bij de maandenlange repetities. En misschien was dat maar beter ook, want zo kwam ik op het idee voor de proloog.’

Ellende
Het gelukkig getrouwde stel Tom en Gerri is soms té gelukkig. Zette Leigh dit bijna irritant gelukkige echtpaar niet te kijk? ‘Typisch een vraag voor journalisten. Volgens hen kunnen gelukkige, tevreden mensen niet bestaan. Ik had hetzelfde met het personage van Poppy in Happy Go Lucky. Die was zogenaamd te positief om nog geloofwaardig te kunnen zijn. Nonsens. Ze is kinderjuf, dan moet je wel een positieve instelling hebben .’



En de fascinatie van Leigh voor neurotische vrouwen ? ‘Fascinatie, fascinatie. Laten we zeggen dat ik er wel een paar ken. Zoals iedereen, toch? Maar vergeet niet dat al de vrouwen in mijn films die jij neurotisch noemt, slachtoffers zijn. Van de verwachtingen van de maatschappij, van mannen, van hun eigen verwachtingen. Het is duidelijk dat Mary een zwaar leven achter de rug heeft. Ze is wellicht misbruikt door mannen, heeft ook gewoon pech gehad. Het leven is nou eenmaal niet eerlijk.’

Toevallig zei Woody Allen een dag voor het gesprek met Leigh in de persconferentie over zijn film You Will Meet A Tall Dark Stranger iets vergelijkbaars. Dat het leven een en al ellende is, een verspilling van energie. Maar Leigh voelt zich allerminst verwant met zijn collega. ‘Tsja, Allen heeft duidelijk veel pech gehad in zijn leven. Hij heeft geen kansen, ontmoet geen mooie vrouwen, kent geen roem, en heeft geen geld. Bovendien leeft hij in Manhattan, wat een verschrikkelijke plaats is om te wonen. Hij is duidelijk een pechvogel en mijn hart bloedt voor hem!’

Bouwplaats
Zou Leigh naar Hollywood willen? ‘Ik denk dat als ik ja zou zeggen er morgen een studio voor mijn deur staat met een script en een ster. Maar jammer voor ze, ik zal dat nooit doen. Tuurlijk werken er in Hollywood ook creatieve mensen, maar ze leven daar in de omgekeerde wereld. Ze zoeken eerst een ster en gaan dan op zoek naar een verhaal . Precies het tegenovergestelde van hoe ik werk. Als je eerst een ster nodig hebt om een film te maken span je het paard achter de wagen.

Sterren zouden trouwens helemaal niet voor mij kunnen werken. Ze weten niet wat voor film het gaat worden, wat voor rol ze moeten gaan spelen, of het een hoofd - of godbetert een bijrol wordt. Ik wil geen acteurs die alleen met zichzelf bezig zijn. Het is niet toepasselijker dat een Hollywoodacteur in mijn film gaat spelen, dan dat ie een rol gaat spelen in een film uit zeg Sierra Leone. Twee totaal verschillende culturen.’

Dramatisch gebeurt er niet zo heel veel in Another Year. Voor de personages is het ‘weer een jaar’. We hebben de levensechte personages wel veel beter leren kennen. Leigh slaagt er als geen ander in het alledaagse bijzonder te maken. Hoe je zoiets doet? ‘Hard werk. Het is heel moeilijk iets simpels te laten zien. Je moet je zelf steeds afvragen of het geloofwaardig is. Het mooie is dat je met die vroegnegentiende- eeuwse uitvinding, de camera, de werkelijkheid kan vangen en interessant maken.
Neem een bouwplaats. Daar staan vaak enorme hekken omheen. Maar zitten er gaten in die hekken, dan zullen daar altijd mensen door naar binnen kijken. Dan gaan ze volkomen gebiologeerd naar de bouwvakkers kijken. Iedereen kent het fenomeen , maar in film is de werkelijkheid verdacht.’