In Clouds of Sils Maria van de Franse regisseur Olivier Assayas speelt Juliette Binoche een oudere actrice die zich bedreigd voelt door de jeugd, in de persoon van Kristen Stewart.

Maria, een actrice op leeftijd, wordt gevraagd een rol te spelen in hetzelfde toneelstuk dat twintig jaar eerder haar grote doorbraak was. Het stuk gaat over Helena, een oudere vrouw die verliefd wordt op de jonge Sigrid, die de liefde van Helena eerst  beantwoordt, maar haar vervolgens afwijst en daarmee ten gronde richt. Maria’s grote doorbraak kwam als de jonge Sigrid. Nu wordt ze gevraagd voor de rol van Helena.

Dat is het prikkelende gegeven van Clouds of Sils Maria van de Franse regisseur Olivier Assayas (1955). Dat ook nog eens heel prikkelend verfilmd werd, want Assayas heeft een geheel eigen manier van vertellen.

Ik vind het mooi dat u scènes regelmatig in media res begint, maar snap niet zo goed waarom we die scènes ook regelmatig in media res verlaten. Plaagt u het publiek graag?
Assayas: ‘Film – kunst in het algemeen, is een dialoog. Je geeft de kijker ruimte of niet. Ik geloof sterk in die ruimte. Ik wil verhalen vertellen die ik deel met het publiek. In dit geval met een heel basaal gegeven: ouder worden. Daar hebben we allemaal mee te maken. Iedereen snapt dat een oudere vrouw zich bedreigd voelt door de jeugd. Ik wil dat het publiek de ruimte heeft zijn eigen ervaringen daar naast te leggen . Het echte leven bestaat uitsluitend uit losse eindjes. Alleen in slechte films worden alle eindjes aan elkaar geknoopt.’

Maria wordt gespeeld door Juliette Binoche, die ook aan de basis stond van deze film. Ze daagde u uit een film voor haar te schrijven. Waarom?
‘Juliette en ik kennen elkaar al dertig jaar. Mijn eerste geproduceerde script was voor de film Rendez-vous [1985], en dat was de film die Juliette op de kaart zette. Rendez-vous draaide destijds in Cannes en wij waren toen de jonkies daar. Dat schept een band. Maar een werkrelatie tussen ons is nooit ontstaan. Veel later werkten we wel samen aan de film L’heure d’été [2009], maar dat was een ensemblefilm. Juliette was een van de velen. Kort daarna belde ze me op met de vraag: waarom maken wij geen film samen? Met mij in de hoofdrol.’

Waarom zei u ja?
‘Ik had heel beleefd kunnen zeggen dat ik het een goed idee vond en erover zou nervadenken, maar ik zei meteen ja. Ik wist dat ik het feit dat we elkaar heel goed kennen, kon gebruiken in een film. Dat ik iets kon doen met hoe wij zelf in die tijd veranderd zijn. De Maria in mijn film is een actrice die een heel specifieke aanpak van een rol heeft. Net als Juliette. Die werkt altijd heel hard aan een rol. Niet alle actrices zijn zo, en het is ook geen garantie voor succes, maar Juliette moet zich emotioneel kunnen verbinden met haar personage en is er vaak al maanden van tevoren mee bezig.’

De film is in het Engels, terwijl zowel Juliette als u Frans zijn. Waarom?
‘Om te beginnen vind ik Juliette leuker in het Engels. In het Frans voelt ze zich zekerder, dwaalt ze dus sneller af en probeert dan rare dingen uit. In het Engels is ze voorzichtiger, beheerster. Daar komt bij dat als ik tegenover Juliette, in de film een oudere actrice die zich bedreigd voelt door de jeugd, een jonge Franse actrice zet, dan is dat nooit een geloofwaardige bedreiging voor Juliette. Maar als ik Kristen Stewart tegenover haar zet, de grootste ster van haar generatie, die is 23 jaar, geloof ik, of 24. Dan wordt het ineens heel anders. Dan zou ze daar wel een beetje bang voor kunnen zijn.’

En… was ze dat?
‘Ze werd uitgedaagd, zeker. Maar Juliette is een vechter. Ze is daar juist naar op zoek. Net als Kristen trouwens. Die als actrice zo’n beetje het tegenovergestelde is van Juliette. Zij leert haar teksten een half uur voor we beginnen met de opname, en dan bam!, dan is ze er gelijk helemaal.’

Kristen speelt Valentine, de personal assistent van Maria. Ze repeteren samen het toneelstuk, en er is duidelijk een seksuele spanning tussen die twee. Maar u maakt die spanning nooit expliciet.
‘Dat interesseert me ook niet. Het gaat mij veel meer om de spanning tussen die twee. Maria is niet biseksueel , maar voelt zich toch aangetrokken tot Valentine. Maar misschien is dat alleen maar omdat het voor haar rol van belang is.’

© null

Kristen Stewart in Clouds of Sils Maria

Wist Juliette het? Heeft zij de ruimte wel ingevuld?
‘Wil je een eerlijk antwoord?’

Graag.
‘Het was vooral Kristen die de ruimte heeft ingevuld. Juliette heeft zich daar niet zo mee bezig gehouden. Ze speelde er wel mee, maar op afstand. Kristen was er juist heel duidelijk in. Dat is omdat ze zo praktisch is, zo helder. Bij haar is weinig ruimte voor nuance.’

Is dat goed of slecht?
‘Fantastisch! Dat is heerlijk voor een regisseur. Ze weet precies wat ze doet, en omdat ze ook nog eens een heel goede actrice is, is het allemaal ook vlijmscherp.’

Wanneer Maria en Valentine gaan zwemmen in een bergmeer gaat Juliette gelijk uit de kleren, en houdt Kristen haar ondergoed aan. Is dat het verschil in generatie?
‘Ja. Grappig trouwens hoeveel mensen op die scène reageren. Vooral omdat die scène eigenlijk nooit zo bedoeld was. Ik repeteer nooit scènes. Ik zeg tegen de actrices alleen waar de camera’s staan en wat er moet gebeuren. Bij deze scène zei ik: “Jullie zeggen wat je moet zeggen, kleden je uit en springen het water in.” En tegen Kristen had ik gezegd: “Jij rent als eerste het water in, want jij bent de jongste en voelt je het vrijst.” Maar toen we de scène draaiden, vloog Juliette uit haar kleren en sprong als eerste het water in. Kristen stond er maar een beetje beteuterd bij. Dat vonden we zo goed, dat het ook zo in de film gekomen is. Juliette was sowieso degene die de andere acteurs door haar gedrag het vaakst op het verkeerde been zette.’

Wat vond Kristen daarvan?
‘Het duurde even voordat ze eraan gewend was, maar na een poosje vond ze het prima. Ze hield van de confrontatie.’

Meer over Clouds of Sils Maria