Het vijfde bezoek aan Toronto International Film Festival (TIFF), vandaag losgebarsten, begint zoals het ook de voorgaande keren verging: de honger naar al die films is na de zomervakantie groot, en tegelijk maken de mogelijkheden die het festival biedt ook ietwat duizelig.

Het TIFF startte 30 jaar geleden als het Festival of Festivals, en dat is het nog steeds: een overzicht van het beste wat eerder dit jaar in Berlijn, Cannes en Venetië is gepresenteerd . Een ideale inhaalslag, en door de ontspannen sfeer vooral ook een plek om regisseurs te strikken voor vraaggesprekken die langer dan 25 minuten mogen duren.

Alleen: er is zoveel meer. De status van het festival groeit en groeit, met als gevolg dat het niveau van de wereldpremières met het jaar stijgt . Toronto geldt binnen de filmindustrie steeds meer als dé plek waar films stijlvol gelanceerd kunnen worden, met de comfortabele steun van een cinefiel publiek en een markt die minder agressief reageert dan die van Cannes. De zegetocht van American Beauty begon in Toronto, Lost in Translation werd hier in 2003 voor het eerst op het publiek losgelaten, en vorig jaar werd Jamie Foxx' hoofdrol in Ray op de wereldpremière al 'Oscar-waardig' genoemd - een campagne die uiteindelijk met een Oscar voor de Beste Acteur werd afgesloten.

Dan is er in Toronto ook nog een sterke documentaire-sector (met onder meer de openingsfilm van het komende IDFA - Sisters in Law van Kim Longinotto - op het programma), en veel jong werk uit Azië, waar het TIFF een abonnement op lijkt te hebben. Maar opdracht nummer één is voor elke filmjournalist gelijk: na aankomst in het hotel onmiddellijk naar het perscentrum, om de perskaart en het overzicht van de vertoningen te bemachtigen - twee attributen die de komende 9 dagen onmisbaar zullen zijn. Een eerste blik op het overzicht leert dat Sisters in Law die middag al heeft gedraaid. Welkom in Toronto. Twee uur geleden geland , nu al een belangrijke film gemist.

In Cannes is dit een dagtaak van het vervelendste soort, door de lange wachttijden en de gespannen attitude van de mensen die beslissen of jij wel of niet in aanmerking komt voor een plaatsje aan een tafel met pak-'m-beet Robert Downey jr.

In Toronto werkt dat anders: de journalist wordt als een goede bekende binnengehaald, en kan vervolgens zijn wensen kenbaar maken. 'Je hebt Jeff Bridges', zegt Mia Farrell van DDA terwijl ze foto's van haar nieuwe huis in Los Angeles laat zien. 'One-on-one, morgenochtend om half tien. Gaat dat lukken, denk je?'

De film die je gezien moet hebben.

De film die 'vol Oscar-materiaal' zit.

Capote heet hij dit jaar, en ja - de Canadese festivalleiding kan tevreden zijn: het gesprek van de dag gaat over een film waarin regisseur Bennett Miller op ingetogen wijze het hartverscheurende verhaal ontvouwt van schrijver Truman Capote (1924-1984), de man die met In Cold Blood (1967) de top van de Olympus bereikte en daarna nooit meer een boek wist af te ronden. Hoofdrolspeler Phillip Seymour Hoffman flikt het opnieuw: hij speelt een wufte neuroot, die elk gezelschap om de vingers windt, en tegelijk is deze man niet in staat een oplossing voor zijn eenzaamheid te vinden.

Ook Een ander zijn geluk van de Vlaamse debutante Fien Troch steunt op eenzaamheid. Zij maakte een kleine, sobere film, niet in balans, maar op zijn minst veelbelovend en op zijn beste momenten de adem afknijpend. In Trochs universum is de Westerse mens niet meer in staat met elkaar te praten. Lichtpuntje: samen naar de film kijken, kunnen haar personages nog wel.

Communiceren is iets waarmee internationale filmjournalisten minder moeite hebben. Wat heet. Iedereen heeft over alles meteen een rotsvaste mening. `Heeft Ang Lee de Gouden Leeuw gewonnen ?', vraagt een Amerikaanse collega, terwijl hij op hetzelfde moment enkele nachos wegkauwt. 'Ligt voor de hand: kleine film, boekverfilming, zorgvuldig opgebouwd, met kwetsbare cowboys.' Daarna, resoluut: 'Venetië was dus niets dit jaar.'

Depp vertelt over de relaties die hij heeft met zijn personages, zijn onzekerheid, en zijn onvermogen zich aan te passen. Dat doet hij op een rustige , schuchtere toon. Zodat je hem gelooft. En dan gaan ook nog zijn ogen glimmen wanneer hij het over zijn kinderen heeft. Een rasacteur, kortom - ook buiten de filmset.

Ondanks Depps onvermogen zich aan te passen, verzamelde zich op Bloor Street spontaan een gillende meute toen er festivalauto passeerde met op de achterbank een man met een hoed op zijn hoofd. 'Johnny! Johnny! This direction. Please!'

Door de warme verhouding tussen de Amerikaanse filmindustrie en de hoofdstad van Ontario bezoekt jaarlijks een stroom Grote Namen het festival - momenteel zijn onder anderen Cameron Diaz, LL Cool J, Viggo Mortensen, Helena Bonham Carter, Robert Downey jr., Richard Gere, Juliette Binoche, Gwyneth Paltrow, Kirsten Dunst, Justin Timberlake, Orlando Bloom, Shirley MacLaine en Liza Minelli in de stad.

De aanwezigheid van de sterren garandeert het TIFF veel media-aandacht. De kranten vullen dagelijks meerdere pagina's met shownieuws, en de televisie brengt elke handeling op de rode loper live in beeld .

Toch baart die nadruk op de glitter & glamour de festivalleiding ook zorgen. Het TIFF wil namelijk de boodschap verspreiden dat het festival juist opteert voor kleine films - werk van onbekende makers die misschien wel de meesters van de toekomst zijn. Het festival van Rotterdam - net als dat van Toronto bezocht door een trouw en cinefiel publiek - wordt door directeur Piers Handling dan ook steevast genoemd als het voorbeeld van wat een filmfestival moet zijn: een plek waar de commercie het aflegt tegen de nieuwsgierigheid naar nieuwe kunstenaars en onbekende culturen. Waarbij de directeur er altijd meteen aan toevoegt dat hij de media-aandacht voor de beroemdheden wel nodig heeft om bij de grote sponsors in het vizier te blijven.

Welbeschouwd bestaat het TIFF uit twee festivals. Op het ene festival kirren blije verslaggevers over het feit dat Madonna haar man Guy Ritchie vergezelt op de rode loper (Madonna: 'Ik heb de film gezien, en ben echt enorm onder de indruk'), terwijl op het andere critici uit diverse hoeken van de wereld steeds fanatieker naar woorden zoeken om hun teleurstelling over Ritchie's werk onder woorden te brengen. Zijn Revolver, bedoeld als een breinkraker, is namelijk niets meer dan pretentieuze interessantdoenerij, van een regisseur die visuele krachtpatserij en mysterieuze dialogen voor inhoud verslijt.

'Hoe voelt het om met je nieuwe topfilm in Toronto te zijn?', luidde de vraag van de verslaggeefster aan Ritchie, nadat ze eerst, met overslaande stem, Madonna had gecomplimenteerd met haar jurk.

Nieuwe topfilm? De verslaggeefster, in hetzelfde item: `Ik heb hem niet gezien, maar de buzz is echt heel goed.'

Gertjan Zuilhof, programmeur van het International Film Festival Rotterdam ( IFFR), biedt een ideale vluchtweg. Voor zijn programma White Light - vanaf 25 januari 2006 op het IFFR - brengt hij een bezoek aan de Canadese regisseur John Price, maker van 'psychedelische gesolariseerde kleurenfilms', op Super 8, 16 mm en 35 mm gedraaid, en met de hand ontwikkeld.

Bij woorden als 'experiment ' en 'psychedelisch' doemt meteen het beeld van een oudere regisseur op, van een hippie met een baard. Een lelijk vooroordeel, zo blijkt.

Price is een innemende, jonge vader die van zijn Hollandse bezoek ietwat nerveus raakt. In de projectieruimte van distributeur CFMDC, een minuut of twintig rijden van de chique wijk waar het festival plaatsvindt, is hij in de weer met spoelen en filmblikken.

Een van de films die hij zijn driekoppige publiek laat zien, is een 'travelogue' - een versnelde impressie vanuit een rondrijdende auto. Roze , rode en gele kleuren - ze doen denken aan de vloeistofdia uit de jaren zeventig-disco - kruipen over de beelden van de autorit, maar wie goed kijkt, ziet hoe de voorruit van de wagen steeds voller komt te zitten met dode muggen.

Na afloop komt Price het zaaltje in om te zeggen dat de projectie niet in de haak was. Dit ritueel zal zich deze middag meerdere keren herhalen. De projector heeft het niet helemaal, het geluid kan helemaal anders, en in zijn dagboekfilm kunnen de straatbeelden er eigenlijk wel uit.

Later op de middag, in een koffieshop, vertelt Price dat hij zijn werk is gaan maken nadat de fotografie zijn interesse had gewekt voor experimenten met filmemulsies, filmformaten en chemicaliën. En hij doet een ontboezeming: de bescheiden man, de hele dag in de weer met oude camera's, emulsiekorrels en chemische baden, is zijn volwassen leven begonnen als student Marketing - zo kan dat dus gaan met mensenlevens.

Als Gertjan even weg is, vraagt hij of ze wel okay waren, de films die hij heeft gedraaid. Nou ja - hij ziet wel. Hij kan zich ook best voorstellen, zegt hij terloops, dat de programmeur van het filmfestival uiteindelijk besluit hem niet naar Rotterdam te halen.

Even opletten dus, als op 19 januari 2006 de IFFR -filmspecial van de Volkskrant het licht ziet.

Dan is er de begroeting, gevolgd door die brede, gulle lach. Pats! Daar is plotseling de vrouw die 20 miljoen voor een acteerklus kan vragen. De A-ster, die in In Her Shoes (regie: Curtis Hanson) haar imago van lekker lijf en guitige kop tot onderwerp van discussie maakt.

Zeven filmjournalisten hebben 25 minuten de tijd aan Diaz vragen te stellen. Iedere aanwezige heeft daartoe zijn eigen strategie. De Britse journalist probeert via omwegen iets los te krijgen over haar leven met geliefde Justin Timberlake. De Franse critica hamert erop dat zij het boek heeft gelezen en wil weten waarom Diaz' personage in de film andere keuzes maakt dan in de roman. De aanwezige Argentijn murmelt iets over haar programma op MTV.

En de Volkskrant?

Die wacht af. 4 Minuten. 6 Minuten. 7 Minuten.

Bam!

Daar is het moment.

Diaz raakt geïrriteerd wanneer de Mexicaan doorvraagt naar haar schoenenvoorkeur (de film heet In Her Shoes, snapt-u-wel?). Pats! Aanvallen! Nu! Met een vraag die over de film gaat, over een opmerkelijke handeling aan het slot, en meteen ook maar over hoe gecompliceerd het is imago's bij te sturen. De Brit en de Franse dame pikken aan en reageren op wat Diaz zegt, en er ontstaat zowaar een gesprek, dat balanceert tussen acteren, het Hollywood-systeem en de tol van de roem. De grote ster, op haar hoede voor het journaille, wordt even een gepassioneerde actrice.

Als ze na het groepsinterview met haar assistent de gang van het Four Seasons Hotel inloopt, wordt ze meteen ingesloten door zeven pr-dames en twee breedgeschouderde heren met oortelefoontjes. De groep gaat de lift in, en zoeft weg. Naar de bovenste verdieping met de VIP-suites, die vijfduizend dollar per nacht doen.

Binnen de Nederlandse filmwereld geldt Abu-Assad als een vreemde eend in de bijt. Na zijn debuut Het 14e Kippetje lag hij even in de hoek, maar al snel sloeg de Palestijns-Nederlandse regisseur terug met films die stuk voor stuk veel waarderingen oogsten in het buitenland. Rana's Wedding draaide in de Semaine internationale de la critique van het festival van Cannes. Paradise Now reist momenteel de hele wereld over. En dan was er nog Ford Transit, de boeiende documentaire die veel stof deed opwaaien toen bleek dat Abu-Assad de werkelijkheid van die film in scène had gezet - iemand vragen voor een documentaire een handeling na te spelen, heet sindsdien 'een Hany'.

In Toronto richt Abu-Assad zich vooral op geïnteresseerde Amerikanen, op verzoek van distributeur Warner die Paradise Now in de Verenigde Staten groot gaat uitbrengen. Om de film onder de aandacht te krijgen, zal Abu-Assad in oktober nog eens kriskras door de VS toeren. Van stad naar stad. Van vraaggesprek naar vraaggesprek.

Met plezier vertelt Abu-Assad tijdens het ontbijt over de Amerikaanse speelfilm die hij volgend jaar gaat draaien. 'Een kleintje, hoor', benadrukt hij, 'met een budget van 2 miljoen dollar' - opdat er geen misverstanden ontstaan over wilde avonturen in Hollywood.

Zijn film gaat over een Egyptische ster die een rolletje speelt in de nieuwe film van Steven Spielberg, legt hij uit. Groot nieuws in Egypte, niets bijzonders in Hollywood. Bij de grens moet de ster al uitleggen of hij voor business of voor pleasure het land bezoekt.

Wie gaat eigenlijk Steven Spielberg spelen?

Abu-Assad , met gulle glimlach: `Steven Spielberg natuurlijk. En ik heb ook een gastrolletje voor Jennifer Lopez.'

Het festival zit erop. De filmjournalist, een dikke week in donkere zalen wakend over de wereld, kan terug naar de redactie in Amsterdam. Het allesomvattende perspectief maakt plaats voor aardsere zaken als de filmpagina's van donderdag, persvertoningen in Pathé ArenA, en voorbereidingen op het Nederlands Film Festival.

Het is gezien. Het is mooi geweest.

TIFF 2005:
Aantal films bekeken: 29
De mooiste: Three Times van Hou Hsiao- Hsien
De leukste: Corpse Bride van Tim Burton
De vervelendste: North Country van Niki Caro (Charlize Theron blijkt zeer begaan met mijnwerkers!)
Jammerlijk gemist: My Dad is 100 Years Old van Guy Maddin
Aantal interviews : 11, waarvan vijf groepsgesprekken, vier one-on-ones en twee tv-interviews
Leukste quote: 'Het verschil tussen Tim [Burton] en andere regisseurs? Met Tim ga ik ook echt naar bed!' (Helena Bonham Carter, tijdens persconferentie Corpse Bride)
Grootste gemeenplaats: `Ik ben van Revolver heel erg onder de indruk .'(Madonna, op de rode loper over de nieuwe film van haar echtgenoot Guy Ritchie )
Aantal ongelezen mails: 421