In de gevangenis belanden in een ver land zonder fatsoenlijk rechtssysteem. De verhalen zijn zo langzamerhand bekend, maar zelden zullen de gevolgen voor betrokkene en familie zo indringend in beeld zijn gebracht als in Walter Stokmans documentaire The West-Lusaka Man.
De titel verwijst naar de Nederlandse avonturier Roel Goosen, die alweer vijf jaar vastzit in de Zambiaanse hoofdstad Lusaka op beschuldiging van moord. Volgens getuigen zou Goosen in 2001 in dronken toestand een vrouw hebben neergeschoten die een gebedsbijeenkomst bezocht. Goosen zelf houdt het erop dat hij toevallig in de buurt was, toen hij plotseling door een woedende menigte werd belaagd en zwaargewond wakker werd in een politiecel. Op basis van de getuigenverklaringen kreeg Goosen de doodstraf, maar omdat die in Zambia al een tijdje niet meer wordt voltrokken, verblijft hij sindsdien in een overvol cellencomplex, waar ziektes als aids, tbc en malaria welig tieren.
Stokman (1966), die eerder een aantal zeer uiteenlopende documentaires maakte (waaronder het veelbesproken Based on a True Story uit 2004, over de bizarre bankoverval die ten grondslag lag aan Sydney Lumets Dog Day Afternoon), toog eind 2005 naar Afrika om de gebeurtenissen te reconstrueren met een aantal hoofdrolspelers. Uit de gesprekken die de filmmaker voerde met omstanders, Goosens Zambiaanse vriendin, en zijn Amsterdamse raadsman Bob Vink, blijkt al snel dat de zaak aan alle kanten rammelt.
Getuigen spreken elkaar tegen, bewijsmateriaal is verdwenen, en Goosens Zambiaanse advocaten hebben prutswerk geleverd. In Nederland was zo'n geval in hoger beroep een eitje geweest voor de verdediging, zegt Goosens advocaat. Maar in een land als Zambia ligt dat anders. De zaak zit in een impasse, en Goosens enige hoop is gevestigd op uiterst traag verlopende onderhandelingen met de Nederlandse overheid.
De machteloosheid en de gekmakende onzekerheid die dit oplevert, brengt Stokman mooi in beeld door in te zoomen op Goosens eveneens in Zambia bivakkerende ouders, wier hele leven intussen in het teken staat van de missie om hun zoon vrij te krijgen. Tegelijk krijgen we door de verhalen van Goosens verwanten (ook zijn broer komt aan het woord), en door de jeugdfilmpjes waarmee Stokman zijn verhaal doorsnijdt, ook langzaam een indruk van Goosen zelf, die een beetje een probleemgeval blijkt te zijn.
De voormalige commando dacht in Zambia goud geld te gaan verdienen met de import van alcoholische mixdrankjes, maar dat viel een beetje tegen. Verkeerde hij in financiële problemen? Had hij op de avond van zijn arrestatie ruzie met zijn niet erg spraakzame vriendin? Helemaal erachter komen doen we niet, maar dat Goosen in de nesten zit, lijkt voor niemand een volslagen verrassing.
Desgevraagd geeft zijn broer zelfs toe dat hij zijn broer best in staat acht tot moord. Die ambiguïteit, en de ingetogen manier waarop de regisseur zijn verhaal vertelt, tillen de documentaire ver uit boven het gemiddelde televisie-item over een vergelijkbaar onderwerp. En ook boven dit specifieke geval. Met The West-Lusaka Man levert Stokman een universeel verhaal af over opgroeien, ambities, familiebanden en de kwetsbaarheid van het menselijke individu.