Cinema.nl: Eindelijk iemand die Inland Empire wel begrepen heeft. En dat ook nog helder opschrijft. Maar of 't klopt...

DE SHORTLIST
Nadat we alweer enige tijd geleden via een smal deurtje toetraden tot het brein van John Malkevich, gunt nu David Lynch ons een kijkje in de donkerste uithoeken van zijn geest. Inland Empire opent met een jonge actrice die onlangs auditie heeft gedaan voor een nieuwe filmproductie, en zichzelf in een visioen de hoofdrol ziet toevallen. Vanaf dit moment wordt de toeschouwer heen en weer gesmeten tussen drie verschillende werkelijkheden: het visioen ofwel de filmproductie zelf, maar ook opnames van de originele, Poolse versie van het script en een bizarre sitcom met konijnen. Terwijl de grenzen tussen deze drie werelden langzaam verdwijnen, ontvouwt zich nog een vierde realiteit: een obscure moord op de Poolse filmset. De verhaallijnen smelten nu in een moordend tempo samen tot een wild mengsel dat ( ongewild?) een eigen logica begint te vertonen. De verschillende werelden vloeien samen tot een transcendente werkelijkheid waarin de karakters niet langer zijn gebonden aan plaats en tijd. Ondertussen deelt Lynch links en rechts nog wat schoppen uit aan enkele uitwassen van de Amerikaanse cultuur: huiselijk geweld, prostitutie, armoede, en natuurlijk Hollywood. Inland Empire grijpt je bij de strot, vreet je op en spuugt je weer uit. En na afloop van deze rollercoaster ride springen we allemaal opnieuw in de rij voor nog zo'n rit...

Cinema.nl: Soepele schrijfstijl en Lynch als uitbater van een kermisattractie, dat zal hij zelf graag horen.

De toeschouwer blijft na Inland Empire achter met een reeks beelden op zijn netvlies die hij niet passend krijgt. Hadden de eerdere films van Lynch nog de suggestie van een verhaal, bij IE heeft hij dit helemaal losgelaten. Maar IE is dan ook geen speelfilm. Lynch carrière als regisseur is begonnen vanuit de beeldende kunst. Zijn eerste filmpogingen beschrijft hij zelf als bewegende schilderijen. En zoals een schilder besluit om het figuratieve los te laten zo raakt bij Lynch het verhaal steeds verder uit zicht. Hij schildert scène na scène met een palet dat bestaat uit beelden en geluid, gebruikmakend van de hele filmgeschiedenis, van Bunuel tot Hitchcock, van soap tot satire. Lynch sleurt de kijker mee door alle mogelijke gemoedstoestanden. IE is een aaneenschakeling van scènes die, zoals kleuren en vormen op abstracte schilderijen, met gevoel en associatie spelen. Het briljante spel van Laura Dern, de cameravoering en montage van Lynch en de soundtrack voeren de toeschouwer mee in het onderbewuste van de regisseur . Net zo min het zin heeft een abstract schilderij te bekijken alsof het de Rorschach-inktvlektest betreft, heeft het zin IE langs de reguliere filmkritieklijnen te beoordelen. Bekijk het als een abstract schilderij.
John van Tiggelen-Lynch als abstract schilder. Begrijpelijk en verleidelijk, want zo ben je gelijk van alle problemen af ;)

Actrice Nikki Grace is dolblij als ze een rol krijgt aangeboden in de aankomende blockbuster On High in Blue Tomorrows. Maar die vreugde bekoelt snel als blijkt dat er een vloek rust op het script.
Tot dusver het verhaal in Inland Empire, dat in de eerste helft wordt verteld. Daarna ontbreekt vrijwel ieder spoor van een verhaallijn. Alleen Nikki en de filmdecors blijven over in grimmige beelden van waanzin. Daarbij krijgt de toeschouwer zo nu en dan een schok toegebracht door lichtflitsen en onverwacht oorverdovend gegil. Onheilspellende, aanzwellende tonen zorgen voor een constant voelbare dreiging.
We zien een hazenfamilie in hun woonkamer terwijl er een gelach klinkt dat we kennen uit comedyseries, en een gehypnotiseerd meisje dat wil moorden met een schroevendraaier. Alles wordt afgewisseld met beelden van Nikki die voortdurend door donkere gangen rent, duistere trappen afdaalt en onder denkbeeldig tromgeroffel langzaam een hoek om kijkt, niet wetend wat daar achter schuilgaat. Door deze herhaling waan je je in een installatiekunstwerk, waarbij op het doek een eindeloze stroom aan associatieve beelden wordt geprojecteerd. Goed voer voor de geest én voor het Stedelijk Museum; minder voor de collectieve belevenis in de filmzaal.

Cinema.nl: 'een installatiekunstwerk, waarbij op het doek een eindeloze stroom aan associatieve beelden wordt geprojecteerd.' Dat is Lynch!

Inland Empire is een film die we allemaal al een keer beleefd hebben. Doch niemand heeft het verhaal zo uitvoerig en lucide kunnen navertellen als David Lynch. Iedereen die na een droom ontwaakt, kent het gevoel dat hij iets beleefd heeft waar geen touw aan vast te knopen is. Die droom houdt ons enkele minuten in de greep en is dan weg. Zo niet Inland Empire, een krachtige verbeelding van de droomwereld van David Lynch.
Actrice Nikki (knap gespeeld door Laura Dern) krijgt na jaren van afwezigheid weer een grote rol in een psychodrama aangeboden. Al snel weet zij haar 'ware' leven en haar rol niet meer van elkaar te scheiden, met alle gevolgen van dien. David Lynch schakelt hierbij de dimensie tijd uit en snijdt ook nog de paranoia gedachten van Nikki door het verhaal. De kijker raakt zo het spoor totaal bijster.
Inland Empire lijkt op een tekening van M.C. Escher. Hoelang je ook kijkt en denkt, je vindt de sleutel niet. Zo blijft, in tegenstelling tot je eigen dromen, Inland Empire nog dagen, nee weken, in je hoofd ronddolen. Het ware lot van Nikki Grace blijft hiermee één groot raadsel.

Cinema.nl: ' Iedereen die na een droom ontwaakt, kent het gevoel dat hij iets beleefd heeft waar geen touw aan vast te knopen is.' En ook dat is Lynch!

Actrice Nikki Grace speelt in een film. Of acteert zij in een droom ? Gebeurtenissen in haar leven worden werkelijkheden in de film. Of is de film haar leven ? In Inland Empire verbergt elke scène een geheim om te ontdekken en verhult iedere dialoog een verborgen betekenis. Nikki blijkt haar verleden onvoldoende te hebben verwerkt. Ze vervreemdt van zichzelf en raakt gedesoriënteerd in tijd, ruimte en werkelijkheid. Uit hoeveel persoonlijkheden en bewustzijnsniveaus kan een mens bestaan ? De kijker reist door het op drift geraakte onderbewustzijn van Nikki. Hoezeer kan een mens verdwalen in zichzelf? Haar obsessies, trauma's, liefdesverlangens en doodsdriften verschijnen indringend en confronterend aan de oppervlakte van haar wankele zelfbewustzijn. Wanhopig op zoek naar verwerking en ordening van haar turbulente levensverhaal, probeert zij de controle over zichzelf te hervinden. Lynch filmt even gefragmenteerd als het onderbewustzijn van Nikki is.
De toeschouwer wordt tot het uiterste uitgedaagd om het labyrint aan beelden te doorgronden tot een te bevatten verhaal, precies zoals Nikki in haar zoektocht naar zichzelf wil begrijpen wie zij is. Inland Empire is een drie uur durend hallucinerend en volstrekt uniek meesterwerk over de kwetsbaarheid van mensen in hun smachtende verlangen zichzelf te leren kennen.

Cinema.nl: Heb ik iets te veel vraagtekens gebruik? Ja! Maar wel de mooiste zin uit alle recensies tot dusver: 'De kijker reist door het op drift geraakte onderbewustzijn van Nikki.'

Dwalend door nachtelijk Rotterdam van de bioscoop naar het station, ervaar ik de buitenwereld als surreëel en dreigend. Eenmaal in de trein verwacht ik dat een conducteur met konijnenoren me toevertrouwd dat dit een enkele reis vagevuur wordt.
Mijn eigen binnenste keizerrijk roert zich na 3 uur lang fragmentatie, verwarring, verdwazing, maar bovenal angst. Lynch biedt een filmervaring die naast kijken en horen vooral gevoeld wordt; hij opent onderbewuste gebieden die je misschien liever niet wil kennen, maar eenmaal gezien, op je hoornvlies gebrand zijn.
Het laagje vernis, dat in de film 'Hollywood' heet, gutst Lynch genadeloos weg en laat de schimmige onderwereld als schuurpapier met grove korrel onder je huid kruipen. Met ijskoude precisie vinden zijn beelden de gevoelige scheuren in mijn bewustzijn en giet deze ongefilterd vol met het ranzige residu van de verworvenheden van onze westerse maatschappij.
Je wist al dat de wereld verrot was, maar onontkoombaar verbeeld en genesteld op je hersenschors is er geen ontkomen aan: de schaduwzijde van onze wereld is alom tegenwoordig; door onszelf gerealiseerd en onontkoombaar!

Cinema. nl: Als de plot ondergeschikt is aan de sfeer, waarom dan niet te sfeer beschrijven... Slim.

Inland Empire van David Lynch bestaat uit twee films die naar elkaar verwijzen. De eerste film gaat over konijnen en is eigenlijk de belangrijkste want hij gaat over konijnen, die zoals algemeen bekend is een ongeëvenaarde voortplantingdrift bezitten en zich niets aantrekken van zeden of rationele overwegingen. Dit wordt geïllustreerd door de tweede film, die weliswaar over mensen gaat, maar dan wel over mensen die zich door hun fixatie op voortplantingsrituelen allerlei moeilijkheden op de hals halen: zwangerschap is geen pretje en het leven van hoertjes uit Hollywood en prostituees uit Polen is ook niet om over naar huis te schrijven.
Inland Empire is dus in wezen een aanklacht tegen ongeremde voortplanting en zou een stuk korter kunnen zijn uitgevallen als David Lynch de konijnenpakken had weggelaten, òf iederéén een konijnenpak had laten aantrekken, maar dan had hij een film van maar anderhalf uur overgehouden en dat is veel te kort voor een echte filmhuisfilm, omdat de liefhebbers daarvan de lengte sterk plegen te laten meewegen in de beoordeling. Hoe langer hoe beter, want voor echte Kunst moet je moeite doen en als je het 3 uur volhoudt heb je bewezen uit het juiste kunsthout gesneden te zijn.

Cinema.nl: Boos slot, maar Lynchhaters moeten natuurlijk ook de ruimte krijgen. En de konijnenkwestie is eindelijk opgelost!

'Dit is exact de tekst zoals het in het script staat.' Dit zegt de vrouwelijke hoofdrolspeelster, gespeeld door actrice Nikki Grace (voortreffelijk vertolkt door Laura Dern) in een mengeling van paniek, verwarring en schuldbesef, tijdens de opname van de film On High in Blue Tomorrows tegen haar tegenspeler in die verfilming, op wie zij -net als in het script- verliefd wordt.
Als door een valluik in het script (lees: bewustzijn) komt zij in de werkelijkheid (lees: onderbewustzijn) terecht van het personage dat zij speelt.
Dat is een wereld waarin konijnen in een sitcom en Poolse hoertjes en maffiosi hun schaduw vooruit werpen naar de toekomst van actrice Grace ('actions DO have consequences ,' zoals de gekke buurvrouw van Grace al voorspelt) een rol spelen.
Die wereld waar vanuit het verleden naar verwezen wordt eindigt bij het tragisch geëindigde leven van Nikki Grace op Hollywood Boulevard.
Een film als Möbius ring. Waar begin/einde, film/verfilming, bewustzijn/onderbewustzijn, heden/verleden (en ook Europa/Amerika!) kanten zijn van dezelfde medaille, en waar de eerste zin van deze recensie hoogst waarschijnlijk niet in het script stond omdat Lynch grotendeels zonder script werkte. Grote klasse.

Cinema.nl: Beetje lange eerste zin (lees: onleesbaar), maar serieuze poging om de film op verschillende niveaus te duiden.

'So you want me to tell you something to better understand this movie? Well..., I don't know if I can. I could tell some things that make sense..., but I don't know if that would help. While working, I just made it, with pleasure and pain. I saw it, grabbed it and styled it. It felt like following a lost highway, but doing so..., it became clear I had to put these scenes in this specific sequence . I just turned something universal into something individual. Like with the rabbits, I hand it over to the audience. Then, the audience starts to react. Unpredictably, without contacting the author. There is no communication. Now ..., giving it a universal meaning afterwards..., that just wouldn't work. Though I like to create some mystery, I am not a magician hiding his tricks. What you see, is what you get, they say. Well, you see this beautiful actress, wandering through darkened rooms, trying to fight confusion..., fear..., doubt. Questions about faith seem to harass her. Then you see this other woman, and you know she wants to kill the actress. I just gave image and sound to the straight story that might tell you why.'

Cinema.nl: Thanks for nothing, Mr Lynch. Of moeten we zeggen: dankjewel voor dit typisch nietszeggende Lynch-antwoord, Jerry?