Hoewel hij opgroeide in een streng Quaker-gezin, waarin het verboden was om films te kijken, presteerde David Lean het een van de belangrijkste, Britse filmmakers ooit te worden. Ter gelegenheid van zijn honderdste geboortejaar, besloot het British Film Institute een groot deel van zijn oeuvre af te stoffen en te restaureren. Het Filmmuseum organiseert in de decembermaand een bescheiden retrospectief met vertoning van vijf klassiekers van Lean, waaronder het romantisch drama Brief Encounter.

De feiten
Geboren: 25 maart 1908, Croydon, Surrey, Engeland, Groot-Brittannië

Gestorven: 16 april 1991

Actief als: regisseur, scenarist, editor

Eerste film: In Which We Serve (1942)

Prijzen: kreeg zeven Oscarnominaties voor beste regisseur, waarvan hij er twee verzilverde: in 1958 voor Bridge on the River Kwai en in 1963 voor Lawrence of Arabia, won in 1954 de Gouden Beer op het festival in Berlijn voor Hobson’s Choice; kreeg in 1946 de Grote Festival Prijs op het eerste festival van Cannes voor Brief Encounter; won drie Golden Globes voor beste regie in 1958 voor Bridge on the River Kwai, in 1963 voor Lawrence of Arabia en in 1966 voor Doctor Zhivago; ontving in 1990 de oeuvreprijs van het American Film Institute.

Beste film
Lean is een van de weinige Britse regisseurs die een groot aantal klassiekers achter zijn naam mag noteren. Hoewel al zijn films er fraai uitzien, blijft zijn eerste grote spektakelfilm, The Bridge on the River Kwai, zijn grootste meesterwerk. Ondanks de lengte van de film houdt Lean de vaart er goed in. Een schitterend visueel spektakel met een sterke cast, die de complexe personages geloofwaardig weet neer te zetten. Maar Leans bekwaamheid komt ook naar voren in zijn eerdere , kleinere films. Zo is Brief Encounter een van de mooiste liefdesfilms aller tijden. Leans verfilming van het intelligente script van Noel Coward is subtiel en het acteerwerk uitstekend. Ook zien: Leans prachtige Dickens-verfilmingen Great Expectations en Oliver Twist, en het epos Lawrence of Arabia.

Slechtste film
Ook Leans carrière heeft mindere periodes gekend. Met name de laatste twee films gemaakt onder het Britse productiebedrijf Cineguild, zijn minder indrukwekkend dan Leans andere werk, hoewel ze met hetzelfde vakmanschap gemaakt zijn. Passionate Friends (1948) is een wat oppervlakkige en voorspelbare verfilming van de roman van H.G. Wells, en Madeleine (1950) een weinig vernieuwende versie van een reeds uitgekauwd thema – over een vrouw die beschuldigd wordt van de moord op haar geliefde. Dat ook de regisseur zelf niet tevreden was over Madeleine, en dat de film meer bedoeld leek om Leans toenmalige vrouw Ann Todd een hoofdrol te bezorgen, blijkt uit wat hij ooit in een interview zei: ‘Ik was net met Ann Todd getrouwd en ze smeekte me om de film te regisseren. Het was een slechte film, een van de moeilijkste die ik ooit gemaakt heb. Iets klopte er niet. Ik weet niet wat.’

Handelsmerk
David Lean bepaalde grotendeels de kwaliteit van de naoorlogse, Britse cinema en was een pionier op montagegebied. Verfilmde vooral aan het begin van zijn carrière een aantal scripts van Noel Coward. Veel van Leans films hebben eenzaamheid en vervreemding als onderwerp. Castte vaak acteurs Alec Guinness, Ann Todd en Omar Sharif. Liet treinen en locomotieven meer dan eens een belangrijke rol in de plot van zijn films spelen, zoals bij Doctor Zhivago en Summertime. Stond bekend als een bijna dwangmatige perfectionist, die autocratisch gedrag op de set vertoonde en zijn films vaak op locatie draaide. Maar Lean verwierf bovenal faam met zijn grootschalige epossen , met perfect gecomponeerde shots en schitterend uitgestrekte landschappen.

David Lean over David Lean
‘Film is gedramatiseerde realiteit. En het is de taak van de regisseur om het echt te doen lijken. Een publiek zou zich niet bewust van techniek moeten zijn.’
(Working for the Films, 1947)

‘Mijn specifieke talent is het vermogen om mensen onder de microscoop te leggen en misschien een of twee lagen dieper te gaan dan sommige andere regisseurs.’
(Films and Filming, 1957)

‘Ik durf pas sinds kort te denken dat ik misschien een soort artiest ben.’
(Time, 1984)

‘Ik ben het meest geïnteresseerd in het verhaal, de personages.’
(The Southbank Show : Lean and Bolt,1990)

‘Ik denk dat mensen zich eerder plaatjes dan dialoog herinneren. Daarom houd ik van plaatjes.’
(David Lean: A Life in Film,1984)

‘Ik zou van een hoop zogenaamde recensenten nog geen advies aannemen, over hoe ik een close-up van een theepot zou moeten maken.’
(Imdb)