De Turkse cineast Nuri Bilge Ceylan was niet gelijk overtuigd toen zijn vrouw
(en co-scenarist) de uiteindelijke titel van zijn vijfde speelfilm opperde, zo
vertelt hij tijdens het interview op de dvd. Het duurde even voordat hij inzag
dat het symbool van de drie apen die hun oren, ogen en mond bedekken – horen,
zien en zwijgen – nauw bij de thematiek van zijn film aansluit. ‘De metafoor
van de drie apen karakteriseert tegenwoordig hoe we onszelf continu voor de gek
houden. De karakters in Three Monkeys leven in pijn. Tevergeefs proberen ze
zichzelf te beschermen. Ze verbergen de waarheid zodat ze in hun eigen leugens
kunnen geloven.’
Het leven van de drie apen uit de titel – chauffeur
Eyüp en zijn vrouw en zoon – raakt in een neerwaartse spiraal als Eyüps baas,
de politicus Servet, een dodelijk auto-ongeluk veroorzaakt. Omdat hij zo vlak
voor de verkiezingen geen negatieve publiciteit kan gebruiken, laat hij Eyüp
tegen betaling voor het ongeval opdraaien. Zoon Ismael begeeft zich vervolgens
tijdens de gevangenschap van zijn vader steeds meer op het foute pad, terwijl
vrouwlief alsmaar intiemer wordt met de sluwe politicus.
Uit het
interview blijkt vooral hoe weifelend en improviserend Ceylan te werk gaat. Zo
neemt hij altijd meerdere varianten van scènes op, omdat hij op de set vaak
twijfelt over de geloofwaardigheid van de emoties die in het script staan. Zijn
films ontstaan naar eigen zeggen dan ook echt pas in de montage. Het proces van
films maken moet volgens de Turk een constante zoektocht zijn, waarbij je als
regisseur tot het laatste moment niet weet hoe je film precies gaat eindigen.
Het komt het onvoorspelbare, ambivalente karakter van zijn werk ten goede. Zijn
films sturen nooit aan op een bepaalde climax. En als die climax er al is, dan
wordt hij vaak niet eens in beeld gebracht. Zoals ook alle sleutelmomenten in
Three Monkeys buiten beeld plaats vinden, of van grote afstand worden getoond.
Zo opent de film met een auto die over een donkere, kronkelige weg rijdt. In het
volgende shot ligt een onbewegelijk lichaam op het asfalt. De grote klap wordt
door Ceylan vermeden.
Ceylan vertelt uitvoerig over zijn werkwijze,
maar veel krijgen we er niet van te zien. Slechts een maal wordt het interview
verweven met beelden van achter de schermen; een geïrriteerde Ceylan foetert
zijn focus puller uit, waarna hij voordoet hoe hij het beste het beeld scherp
kan krijgen. Het toont de regisseur als een auteur in de puurste zin van het
woord, die nog steeds het liefst alles zelf zou willen doen. Van dit soort
fragmenten had het nogal warrige interview wel wat meer kunnen gebruiken.
Extra’s:
Interview met Nuri Bilge Ceylan (29 minuten)