De brave poster doet het ergste vermoeden. Jeroen van Koningsbrugge en Georgina Verbaan tegen een witte achtergrond, glunderend onder parapluutjes , met boven hen de leus: 'Dit voorjaar… komt de liefde onverwacht.'
Maar gelukkig: De surprise, naar het gelijknamige verhaal van Belcampo, is allesbehalve standaard. Een suïcidale miljonair (Van Koningsbrugge) stuit op een geheimzinnig bedrijfje dat cliënten als hij discreet uit de weg kan ruimen. Hoe en wanneer de dood zal toeslaan blijft geheim, net als in het echt. Wanneer Jacob heeft toegestemd, ontmoet hij Anne (Verbaan), die ook levensmoe is en een contract bij het bedrijf heeft ondertekend. De twee worden verliefd en krijgen prompt weer levenslust – maar dan blijken de zaken al niet meer terug te draaien .
De surprise speelt zich af in een intrigrend niemandsland: er wordt Nederlands gesproken, maar veel locaties doen buitenlands aan (er is dan ook gefilmd in Duitsland, Ierland en België). Kostuums en taalgebruik zijn opzettelijk archaïsch van stijl, maar er zijn ook hypermoderne snufjes.
Aanvankelijk werkt dat heel goed. In Karakter schiep Van Diem ook al zo'n heel eigen wereld, maar terwijl die grauw en afstandelijk was, is de setting van De surprise – ondanks het sinistere thema – juist warm, vrolijk en nostalgisch. Er wordt vrij opzichtig geknipoogd naar klassiek Hollywood: Billy Wilder, Hitchcock, Audrey Hepburn. Af en toe is De surprise regelrechte screwball.
Tegelijkertijd heeft de film iets heel hedendaags. Het oorspronkelijke verhaal mag dan uit 1968 stammen, het zwartkomische gegeven van zo'n zelfmoordbedrijfje had niet misstaan in een film van Charlie Kaufman, Spike Jonze of de Coens.
Het is allemaal wat al te ambitieus. Van Diem wil zijn publiek niet alleen vermaken en verrassen, maar ook ontroeren, laten nadenken, spanning bezorgen, en ook nog alles uitleggen. Daarmee vraagt hij niet alleen veel van de kijker, die overal maar in mee moet gaan (wat niet meevalt), maar ook van zijn hoofdrolspelers; Van Koningsbrugge en Verbaan zijn innemend genoeg, maar lijken de draad na het voortreffelijke begin zelf ook een beetje kwijt te raken.
Mislukt kunnen we De surprise niet noemen; daarvoor is de film domweg te eigenzinnig en gewaagd. Te on- Nederlands. Laten we het erop houden dat Mike van Diem weer even op gang moet komen. En hopen dat hij nu gewoon binnen een paar jaar met een nieuwe film komt.
Na achttien jaar stilte keert Mike van Diem, winnaar van twee Oscars (eerst voor studentenfilm Alaska, daarna voor speelfilmdebuut Karakter), eindelijk terug met een… Hollandse romcom?