Een schilderij is een levend ding, net als het museum waarin het te zien is. Anders dan Het Nieuwe Rijksmuseum (over de turbulente verbouwing) gaat dit portret van de Londense National Gallery van documentaireveteraan Frederick Wiseman over kunst en over kijken. En over de kunst van het kijken.

Twaalf weken mocht hij rondlopen in een van 's werelds grootste en oudste publieke kunstpaleizen. In typisch observerende stijl dwaalt Wiseman door het museum en kijkt naar wat zich voor en achter de schermen afspeelt. Net als veel van zijn eerdere documentaires – die de 85-jarige maker sinds 1967 bijna jaarlijks aflevert – is de film een portret van een instituut als een enorme sociale machine, die draait op de krachten en zwaktes van de mensen die er werken.

Zou het toeval zijn dat museumdirecteur Nicolas Penny afgelopen juni bekendmaakte in 2015 te vertrekken? Wiseman filmt de man terwijl hij met nauwelijks verholen dedain overlegt met een van z'n pr-medewerkers, die pleit voor meer contact met het publiek. Zelfs de respectabele National Gallery moet meedoen in de strijd om aandacht, die tentoonstellingen tot events bombardeert en sponsoren moet paaien om teruggelopen subsidies te compenseren. Maar Penny lijkt niet de man om die strijd te voeren.

Wiseman is niet op zoek naar conflict of polemiek. Het is slechts één van de verhalen in dit schitterende mozaïek. Schoonmakers poetsen de vloeren, schoolklassen luisteren naar het slavernijverleden van het museum, volwassenen worden door gidsen voorgelicht over kleurschakeringen en politieke verwikkelingen tijdens de Renaissance en een restaurateur verwijdert minuscule deeltjes vuil van een canvas. Voor al die mensen komen de schilderijen anders tot leven en dat is wat Wiseman wil laten zien.

Om in deze vrije montage te ontdekken wat hij zelf vindt, moet je goed kijken. Je proeft het als je ziet hoe hij met enige distantie de borrels met potentiële sponsoren filmt, waar schilderijen als decoratie op de achtergrond hangen, en zo'n scène dan vergelijkt met Wisemans aandacht voor de bevlogen woorden van een medewerker die aan een groep blinden uitlegt wat ze voelen terwijl ze met hun vingers over een in reliëf geprinte reproductie gaan.

Toch is elke blik betrekkelijk, zo tekent Wiseman op via de ontroerende bescheidenheid van een kunsthistoricus die het schilderij Christ after the Flagellation van Velázquez van een nieuwe laag voorziet omdat die het mysterie van het schilderij zou vergroten. Omdat een volgende generatie daar misschien anders over denkt, schildert hij bovenop de vernislaag. Zo kan het werk dat hem vele maanden kost, in een paar minuten worden weggespoeld.