Het legendarische boek The Hitchhiker's Guide to the Galaxy is dan toch verfilmd. Grote vraag: wat bleef er over van de ironie, de humor en de onconventionele personages en plot uit Douglas Adams' cultboek.

Het duurde ruim 20 jaar, maar eindelijk is het zover: The Hitchhiker's Guide to the Galaxy van de Britse cultschrijver Douglas Adams is te zien in de bioscopen. Wat in de jaren zeventig begon als sketches voor de radio, later een boek werd en een televisieserie, is nu dan toch verfilmd. Helaas heeft Adams, die jaren werkte aan een scenario voor de filmversie, het zelf niet mogen meemaken. Hij stierf in 2001 op 49-jarige leeftijd aan een hartaanval.

Na de voortijdige dood van Adams zweefden de fans lange tijd tussen hoop en vrees . Hoop dat de unieke wereld van Adams enigszins ongeschonden het witte doek zou halen. Vrees dat zonder Adams de makers zich geen raad zouden weten met de ironie, de humor en de onconventionele personages en plot van Hitchhiker.

De plot is al een grap op zich. Seconden voordat de aarde wordt vernietigd (om plaats te maken voor een intergalactische snelweg) hoort Arthur Dent dat zijn grote vriend Ford Prefect eigenlijk afkomstig is van een planeet in de buurt van Betelgeuse. Ford is alleen op aarde om informatie in te winnen, die hij dan kan opnemen in het interactieve, transgalactische liftershandboek.

Vlak voor de grote knal neemt Ford Arthur mee naar het ruimteschip van de Vogons, de monsterlijk bureaucratische wezens die belast zijn met de vernietiging van de aarde. Dat is het begin van Arthurs ongewone avonturen in de ruimte.

Adams zag zijn boeken - na The Hitchhiker's Guide to the Galaxy (1979) verschenen er nog vier boeken met Arthur Dent - vooral als mogelijkheden zijn ideeën over allerhande onderwerpen kwijt te kunnen. Een plot ontbrak goeddeels en de verhalen zijn allesbehalve zorgvuldig gestructureerd.

Zelf zei hij over Hitchhiker dat het een verhaal was met een heel lang begin, en dan een eind . Het middenstuk ontbrak, en dat is nu juist wanneer in films de dingen moeten gebeuren die de kijker naar dat einde brengen.

Dat begreep Adams ook, en voor de filmversie had hij een geheel nieuw middenstuk bedacht, met personages die in geen van zijn boeken voorkomen. Het is spijtig dat Adams zijn werk niet heeft kunnen afmaken en er bij zijn overlijden in 2001 nog geen definitief filmscript lag. Toch is het zeer de vraag of hij er in zijn eentje in geslaagd zou zijn het project vlot te trekken. Hij was daar immers al 20 jaar vergeefs mee bezig.

Het ontbreken van een spanningsboog in de boeken was namelijk niet zijn enige probleem. Want hoe vind je een filmisch equivalent voor de twee misschien wel belangrijkste kenmerken van de boeken: de droogkomische toon en het gegoochel met woorden?

Adams overleed voordat hij dat probleem heeft kunnen oplossen. En als Jay Roach (regisseur van oa de Austin Powers-films en Meet the Parents) geen interesse in Hitchhiker had getoond, was dat probleem misschien wel nooit opgelost.

Roach vroeg aan Karey Kirkpatrick (die oa het scenario schreef voor de komische animatiefilm Chicken Run) naar Adams' script te kijken en te zien waar aanpassingen nodig waren. In een amusant zelfinterview (hitchhikers.movies.go.com/hitchblog/interview.htm) bekent Kirkpatrick deemoedig: 'Mijn allereerste reactie nadat ik Adams' script gelezen had was: "Dit kan ik niet schrijven. Adams is een genie, en ik ben dat niet ." [...] Dit is iemand die schreef: "Vliegen is simpel. Gewoon jezelf naar beneden storten en dan de grond missen." Ik weet niet of ik ooit zo'n regel zou kunnen produceren.'

Kirkpatrick was niet de enige die twijfelde of hij de juiste man was om Adams' werk af te maken. Fans roerden zich op het internet, toen ze hoorden dat de Amerikanen Roach en Kirkpatrick met het op en top Britse Hitchhiker aan de haal dreigden te gaan. En de bezwaren werden nog luider toen bekend werd dat Disney de film zou financieren en Amerikaanse acteurs in belangrijke rollen waren gecast (Sam Rockwell als Zaphod Beeblebrox, Zooey Deschanel als Trillian, Mos Def als Ford).

De rust keerde enigszins terug toen bleek dat niet Roach, maar de Brit Garth Jennings (van het commercial- en videoclipduo Hammer & Tongs) de film zou regisseren en Martin Freeman (Tim uit The Office) Arthur Dent ging spelen.

En de kritiek verstomde vrijwel totaal toen de film eind april werd uitgebracht in Amerika en Engeland. De fans waren tevreden.

Maar wat als je geen fan van Adams bent en de radioshows niet hebt gehoord, de boeken niet gelezen en de tv-serie niet gezien? Dan is The Hitchhiker's Guide to the Galaxy een alleraardigste sf-komedie met een hoog Monty Python-gehalte. Met aangenaam (quasi-)filosofisch gemijmer over kans, God en Het Leven, en subtiele kritiek op bureaucratie, religieus fanatisme, macht en politiek.

De problemen met de plot (lang begin, geen middenstuk) werden echter niet bevredigend opgelost. De film dobbert wat rond in de ruimte, af en toe geholpen door een volstrekt toevallige wending en enkele hilarische intermezzo's wanneer uit het liftershandboek wordt geciteerd (in fraai vormgegeven sequenties en perfect voorgelezen door Stephen Fry). Maar belangrijk of zelfs maar spannend worden de avonturen van Arthur, Trillian, Ford, Zaphod en de depressieve robot Marvin the Paranoid Android nergens.