De man achter Silence of the Lambs en Philadelphia heeft niet alleen een succesvolle, maar ook zeer gevarieerde loopbaan. Zonder enige filmopleiding maakt regisseur Jonathan Demme naast bekende Hollywood-blockbusters ook kleine onafhankelijke producties, muziekfilms en documentaires. En hoewel hij zwoer nooit meer een lange speelfilm te maken, liet hij zich overhalen door het scenario van zijn nieuwste film, Rachel Getting Married. In de rubriek Op Scherp een portret van deze Amerikaanse filmmaker.

De feiten
Geboren: 22 februari 1944, Baldwin, Long Island, New York, Verenigde Staten als Robert Jonathan Demme

Actief als: regisseur, acteur, producent, cameraman, scenarist

Eerste film: Caged Heat (1974)

Prijzen: won in 1991 en 1992 verschillende prijzen voor beste regie voor The Silence of the Lambs, waaronder een Oscar, een DGA-Award, een Zilveren Beer op het festival van Berlijn en een Silver Scream Award op het AFFF; werd in 1994 genomineerd voor een Gouden Beer voor Philadelphia, kreeg een Gotham Award in 2004 voor de documentaire The Agronomist; ontving de Grand Prix op het Flanders International Film Festival in 1985 voor Stop Making Sense; won in 2007 drie prijzen op het Filmfestival van Venetië voor zijn documentaire Jimmy Carter, Man from Plains.

Beste film
Demme’s The Silence of the Lambs, gebaseerd op het gelijknamige boek van Thomas Harris, is een van de bloedstollendste thrillers ooit gemaakt. Hoewel het verhaal de mogelijkheid biedt voor veel bloedspetters en geweld, kiest Demme voor subtiliteit en suggestie. De montage en cameravoering zorgen ervoor dat de film geen moment nep of onwerkelijk aanvoelt , ook al zijn enkele personages nog zo verknipt. Demme weet de spanning van het begin tot het eind vast te houden en geeft het briljante acteerwerk van Anthony Hopkins ruim baan, waardoor Hopkins de kans krijgt zijn gedenkwaardige vertolking van Hannibal ‘The Cannibal’ Lecter naar een hoger niveau te tillen. Een met veel oog voor detail, vakkundig gemaakte film. Ook de moeite waard: Stop Making Sense, Melvin and Howard en Philadelphia.

Slechtste film
The Truth About Charlie (2002), een remake van Hitchcocks thriller Charade (1963). Iedere regisseur begeeft zich op glad ijs wanneer hij een remake maakt van een Hitchcock-klassieker. In dit geval ging het al mis bij de casting. Thandie Newton in de rol van Regina, in het origineel vertolkt door Audrey Hepburn, is nog te begrijpen. De keuze voor Mark ‘stoere actieheld’ Wahlberg in de rol van intelligente, mysterieuze, Frans-sprekende Amerikaan daarentegen, is alles behalve logisch. Demme lijkt voor The Truth About Charlie dan ook meer aandacht te hebben gehad voor stijl en plaatjes dan voor spelregie . Alles ziet er gelikt uit, maar met een scenario dat al te wensen over laat door de oppervlakkige personages en een weinig interessante plot, laat Demme de acteurs wel heel erg aan hun lot over. Ook missen: Swing Shift.

Handelsmerk
Demme cast vaak dezelfde acteurs in zijn films, onder wie Charles Napier, Chris Isaak, Paul Lazar en Denzel Washington. Werkte meerdere malen samen met director of photography Tak Fujimoto en gaf komiek Buzz Kilman in veel van zijn films een cameo-rol, waaronder in The Silence of the Lambs. Gebruikt regelmatig muzikanten of vrienden zonder acteerervaring in zijn producties, zo lang ze maar ‘interessant’ zijn. Laat personages vaak direct in de camera kijken. Maakt veel gebruik van een steadicam, afgewisseld met shots van een handgehouden camera. Gebruikt vaak muziek van New Order.

Jonathan Demme over Jonathan Demme
‘Ik denk dat mijn huwelijk en het opvoeden van mijn kinderen de grootste veranderingen voor mijn leven als filmmaker zijn geweest. En waarschijnlijk een late verandering voor iemand in de veertig. Ineens wilde ik niet meer ieder jaar een film maken. Ik wilde meer van mijn leven genieten. Films waren in wezen mijn leven, de grote bron van geluk. Maar nu had ik iets anders en dat maakte me wat lui.’
(The Guardian, 1998 )

‘Ik heb niet op de filmacademie gezeten; het was niet mijn doel filmmaker te worden. Ik rolde in het vak van filmrecensent, alleen maar omdat ik dan gratis naar de film kon. Toen stelde mijn vader mij voor aan producent Joseph E. Levine, en die bood mij een baan aan in de filmindustrie. Het begrip “ geluksvogel” is in deze een understatement. Misschien is dat de reden dat ik zo hard werk. Ik probeer nog steeds dat geluk te rechtvaardigen. Het is ook de reden waarom ik nog steeds verbaasd ben wanneer ik daadwerkelijk een film af mag maken. Omdat ik nog steeds bang ben om door de mand te vallen. “Hij kan helemaal niet regisseren! Kijk! Hij is een bedrieger!”’
(Rolling Stone, 1994)

‘Er was een bepaald moment waarop ik tot over mijn oren verliefd werd op films. Het zette mijn wereld op z’n kop. Ik dacht: O mijn god, moet je zien wat films kunnen doen!’
(Moviemaker, 2002)

‘ Hoezeer ik ook van regisseren houd, ik heb het gevoel dat ik één ding over mezelf geleerd heb, en dat is dat ik mijn beste werk alleen kan leveren wanneer ik een groot enthousiasme voor het script, of het onderwerp van de documentaire voel. Ik wilde eigenlijk geen film met acteurs meer maken, en toen kwam het script van Jenny (Lumet) en irritant genoeg kon ik het niet weerstaan. Dus ik volg gewoon mijn enthousiasmemeter zo goed als ik kan.’ Over de regie van Rachel Getting Married.
(The Scotsman, 2009)

‘Ik heb geleerd van Roger (Corman) dat elke film in wezen een exploitatiefilm is. Al is hij nog zo mooi aangekleed en heeft hij een enorm budget. Dat vind ik een gezonde manier om naar de entertainmentindustrie te kijken. Een ander ding dat Roger me geleerd heeft, is nooit het budget te overschrijden. Ik film zeer efficiënt. Ik ben elke dag zeer productief. Wanneer je als regisseur je niet hield aan het productieschema en het budget, dan ontsloeg Roger je. Ik ben door hem gehersenspoeld (lacht).’
(Filmfocus, 2006)

‘Ik vind het geen heiligschennis om een remake van welke film dan ook te maken, inclusief goede of zelfs geweldige films. Ik vind het heiligschennis om een slechte film te maken , of het nu een remake of een originele versie is. Dat zeg ik altijd tegen mijn acteursvrienden of tegen wie dan ook in dit vak. Je moet proberen overeind te blijven en alleen de scripts of het materiaal te doen dat jou de kans bieden je beste werk te leveren. Want als je dingen gaat doen die je die kans niet bieden , zal je werk ook niet goed zijn. En op de lange duur ga je daaronder lijden.’  
(Movie City News, 2004)

‘Ik heb altijd ontzag gehad voor de films van Robert Altman en Lars Von Trier. En met de jaren begin je je af te vragen: “ Als ik zo veel van dat soort films houd, als die benadering je op zo’n positieve manier beïnvloedt, waarom probeer jij dat dan niet? Ben je bang?” Het antwoord is: “Ja.” Dus nu was het tijd om het te proberen.’
(The Independent, 2009 )