Het was te verwachten dat na de hausse aan commercieel succesvolle vampierfilms, ook eigenzinnige art-house regisseurs zich met het genre zouden gaan bemoeien. Zo ook de Amerikaanse regisseur Jim Jarmusch, die het genre met Only Lovers Left Alive volledig naar zijn hand zette.
De ‘lovers’ in deze ultra relaxte vampierfilm heten – niet toevallig – Adam en Eve en zijn de hoeders van cultuur en goede smaak. Bloed zuigen ze allang niet meer uit nekken (‘So fucking 15th century!’), maar scoren ze via een contact bij de bloedbank.
Adam en Eve zijn al honderden jaren bij elkaar en hebben de mensheid in die tijd snel zien aftakelen. Adam veracht ze zelfs en noemt ze zombies. Zijn enige troost is muziek en de vele ontmoetingen met kunstenaars die hij door de eeuwen heeft gehad. Eve, die een paar duizend jaar ouder is, heeft een meer optimistische kijk op de mensheid.
In Jim Jarmusch’ hippe vampierfilm Only Lovers Left Alive, speelt actrice Tilda Swinton een opvallend optimistisch exemplaar. ‘Als we toch met z’n allen naar de hel gaan, waarom zouden we dan niet naar de sterren kijken?'
Alter ego
Dat optimisme heeft ze, zo bleek eerder dit jaar in Cannes, vooral te danken aan actrice Tilda Swinton, die Eve speelt en nauw bij de totstandkoming van de film betrokken was.
Swinton: ‘Een jaar of acht geleden kwam Jim bij me met twee mededelingen. Een: Hij wilde met mij een film over vampiers maken. En twee: Ik moest het boek The Diary of Adam and Eve van Mark Twain lezen . Dat bleek een heel grappig en slim boek over de verschillen tussen de seksen. Aan de ene kant had je dus vampiers, en aan de andere kant Adam en Eva in het paradijs. Die twee hebben we met elkaar vervlochten.
‘Jim is meer musicus dan regisseur. Werken met hem lijkt dan ook nog het meest op het spelen in een band. Voor we aan de opnamen beginnen is er een lange periode van jammen , waarin ideeën worden uitgewisseld. Want hoewel Jim een eigenzinnige kunstenaar is, verwacht hij veel contributies van de mensen om hem heen.
‘Het is niet moeilijk te zien dat Adam het alter ego van Jim is. En ik lijk inderdaad wel wat op Eve. Ik ben van nature optimistisch. Als we toch met z’n allen naar de hel gaan, waarom zouden we dan niet naar de sterren kijken? Eve zegt op een gegeven moment dat geluk een beslissing is. Die zin heb ik verzonnen, want daar geloof ik heilig in. Ik ben er dan ook trots op dat dat in de film gekomen is.
En er zitten nog wel meer autobiografische elementen in de film. Weet je, die goede vriend van Eve die sterft, dat is Derek Jarman. Zo voelde het voor mij toen Derek doodging. Hij is de eerste filmmaker met wie ik gewerkt heb [voor de biopic Caravaggio uit 1986, GB], en ook de eerste echte kunstenaar die ik heb ontmoet.’
Helden
Kunst speelt sowieso een grote rol in Only Lovers Left Alive. Haal de hoektanden en het verlangen naar bloed weg en Adam en Eve zijn twee gemarginaliseerde zielen die leven voor hun kunst. En dan is het scheppen veel belangrijker dan eventuele erkenning, want veel lol in de film wordt geput uit het feit dat de vampiers beroemde kunstenaars (onder wie Shakespeare en Schubert ) een handje hebben geholpen bij de totstandkoming van hun tijdloze meesterwerken.
De muur in Adams vervallen villa in Detroit hangt vol met foto’s van zijn helden (Proust, Kafka, Joyce, Buster Keaton, Neil Young). Swinton: ‘De mensen op die muur zijn Adams gezelschap. Hij denkt wel dat hij alleen is, maar die mensen op de muur zijn altijd bij hem. En kunstenaars hebben dat ook nodig. Meer dan gewone mensen. Zonder contact met andere mensen kunnen ze geen werk maken.’ Maar Adam en Eve zijn geen mensen, het zijn vampiers. En moesten ook als zodanig gespeeld worden.
Swinton: ‘Het is luxe om een onsterfelijk wezen te spelen, want dan kan je uit heel veel historische voorbeelden kiezen. Maar wij kozen ervoor dat Adam en Eve misschien nog wel meer met wolven dan met mensen verwant waren. Hun haar moest eruit zien als een vacht. Daarom dragen we pruiken vermengd met geitenhaar. Hun ogen zijn even indringend als die van wolven, en het geluid van een kloppend hart op de soundtrack is het geluid van een wolvenhart. Bovendien kussen ze elkaar niet als ze elkaar terugzien, maar besnuffelen ze elkaar. Het is allemaal net een beetje out of synch met gewone mensen. [lachend] Precies zoals Jim zich altijd onder mensen voelt!’