Spraakmakend: Qissa

De film
De Sikh Umber Singh moet kort na de opdeling van India in 1947 noodgedwongen van Pakistan naar India vertrekken. Umber, gespeeld door Life of Pi-acteur Irrfan Khan, is vader van drie dochters, en verlangt hevig naar een mannelijke erfgenaam. Wanneer een vierde dochter wordt geboren, weigert hij haar als meisje te erkennen. Kanwar Singh groeit op als jagende en vrachtwagen besturende jongeman. Maar hoe ouder ze wordt, hoe moeilijker haar vader de schijn op kan blijven houden. Qissa is een aangrijpend familiedrama over traditie en identiteit.  

De maker
Anup Singh is een Indiase filmmaker, geboren in Tanzania en nu woonachtig in Zwitserland. Geen wonder dat zijn eerste speelfilm Name of a River, in 2002 ook in Rotterdam vertoond, gaat over een man en een vrouw die op zoek zijn naar een thuis. 

Spraakmakend
Qissa, de tweede speelfilm van regisseur Anup Singh , is de officiële openingsfilm van het IFFR 2014. De film had een productietijd van twaalf jaar. Na tien jaar steun van het Hubert Bals Fonds is deze Nederlands -Duits-Frans-Indiase coproductie, gesproken in Punjabi, eindelijk op het grote scherm te zien. Op het filmfestival van Toronto, waar Qissa in première ging, won de film de prijs voor beste Aziatische film. 

Drie vragen aan Anup Singh
Waarom duurde het maar liefst twaalf jaar om de film te realiseren?
‘Voordat ik in 2002 naar Rotterdam kwam, had ik al een eerste versie van het script af, maar ik had geld nodig om het verder te ontwikkelen. Ik had aangeklopt bij allerlei producenten, maar die dachten allemaal: ben je gek? Wie maakt er nou zo’n film? En dan ook nog in Punjabi, een minderheidstaal. Als ik de acteurs Hindi zou laten spreken, de taal van de Bollywoodfilm, en een cast met grote sterren had, dan zouden ze wél luisteren. Pas nadat ik steun kreeg van het Hubert Bals Fonds gingen er deuren open. Er werd nu wel geluisterd, maar evengoed bleef het moeilijk om producenten over te halen. Uiteindelijk besloot ik het op te geven en kwam ik met een geheel nieuw project naar Rotterdam. Daar ontmoette ik alsnog een partij die enthousiast was over Qissa. Toen kwam het hele proces om een budget bij elkaar te sprokkelen weer langzaam op gang. Dat heeft dus tijd gekost.’ 

Uw vorige film ging over mensen die opzoek zijn naar een thuis. Qissa is wederom gebaseerd op het verliezen van een thuis en natuurlijk de enorme identiteitscrisis die Kanwar doormaakt. Wat heeft u met deze thematiek?
‘Qissa is een heel persoonlijk verhaal. Mijn grootvader moest zijn land verlaten na de opdeling van India in 1947 en vertrok naar Tanzania, waar ik ook ben opgegroeid. Ik merkte dat er veel woede in hem zat door het verlies van zijn thuisland. Dit zie je terug in de vader in Qissa. Ook hij draagt veel woede met zich mee, die hij naar zijn familie uit. Een tweede aspect is mijn eigen vertrek uit mijn geboorteland, waar ik mijn hele jeugd had doorgebracht. We zaten met mijn familie op de boot en ook ik voelde veel woede. Op de boot was er niets anders dan een sterrenhemel boven ons, en het open water onder ons. Daartussenin , op de boot, was een bioscoopscherm. Dit vond ik zo mooi, en ik besefte toen dat ik altijd het gevoel zou hebben dat ik leefde zolang er film was.’

In het eerste deel van de film kom je heel dichtbij de personages en hun emoties . Maar dit verandert naar het einde toe, het verhaal krijgt dan iets surrealistisch. Wat was uw idee achter deze plottwist?
‘Ik geloof dat alles wat we doen, of het nu goed of kwaad is, niet alleen effect heeft op de mensen die dicht bij je staan, maar ook op de grotere gemeenschap. Op de wereld , de natuur, de sterren en de kosmos. Daarom hebben de daden van de vader, het bepalen van het geslacht van zijn dochter, een groter effect op leven en dood dan hij denkt. Wat de vader eigenlijk wil bereiken is onsterfelijkheid, door zijn bloedlijn door te zetten. Dit is dom, het is een fantasie. Hij maakt alles om hem heen kapot om voor altijd te kunnen leven. Uiteindelijk realiseert hij zich dat hij het eeuwige leven bereikt heeft, maar hij is alleen.
Dat verklaart ook de subtitel: The Tale of a Lonely Ghost. Met geesten worden hier geen bovennatuurlijke wezens bedoeld, maar mensen die iets zijn verloren. Umber is een geest door wat hij heeft meegemaakt. Maar hij realiseert zich niet dat hij van zijn eigen kind ook een geest maakt. Ik geloof dat we mensen met onze boosheid en controle spiritueel kunnen vermoorden. Met mijn achtergrond had ik zelf ook een geest kunnen zijn. Maar de cinema heeft mij gered.’

Voor Qissa zijn tijdens het IFFR alleen nog kaarten verkrijgbaar op zondag 26 januari om 19.30.

Bekijk hier de rest van de serie.