Er zijn maar weinig woorden zo tegenstrijdig als ‘stilte’. Stilte is volledige rust, maar ook beklemming. Bedaardheid, maar ook eenzaamheid. In een tijd waarin iedereen zijn woordje klaar heeft, maar bijna niemand meer echt luistert, presenteert Valentine voor VPRO Dorst een reeks Stilte-initiatieven. Voor deel twee ging ze ‘bewust luisteren’ naar muziek bij een ShutUp Concert.
Muziek is tegenwoordig overal. Althans, zo lijkt het. Stap deze decembermaand de metro of bus in na een bezoek aan een winkelcentrum waar de ieder jaar terugkerende kerst-cd reeds op repeat staat, en je hoort alweer twee piepjes bij het inchecken. Zet je vervolgens je telefoon aan? Dan hoor je er nog eens vier. Muziek wordt steeds meer muzak, ‘muzikaal behang’. Zonde, stelt muziekkenner Marco C. De Bruin. Daarom bedacht hij met twee muziekvrienden het ShutUp Concert: twee uur lang bewust en in stilte luisteren naar muziek, van Maurice Ravel tot hippie singer-songwriter Joni Mitchell. “Wie heeft het in zijn dagelijks leven te druk om bewust naar muziek te luisteren?” vraagt Marco aan het publiek bij aanvang van het concert. Het is een miezerige zondagmiddag, we zijn in de Goudase jeugdsociëteit De Gonz. Net als ik steekt bijna iedereen zijn hand op. De enkeling die zijn hand niet op steekt, behoort duidelijk tot de lucky few. Deze middag lijkt nu al van harte welkom in onze stressvolle levens met talloze to-do lijstjes en propvol geplande agenda’s. Waarderen van Abba Het eerste nummer waar we naar mogen luisteren is van de jaren ’70 popgroep ABBA, ‘Dancing Queen’. Dit nummer kent iedereen. Eerlijk gezegd zit ik hier nou niet echt op wachten. “Wát hoor je allemaal?”, vraagt Marco vooraf. Ah, een opdracht! Dat maakt het luisteren een stuk makkelijker. Het nummer wordt ingezet en de alom bekende Zweedse tonen klinken door de speakers. Niet eerder viel het mij op dat de strijkers erg bijzondere dingen doen in dit nummer. Ze gaan van middle- naar foreground en weer terug. En warempel, door bewust en met aandacht te luisteren, lijkt het haast alsof we dit clichématige nummer voor het eerst horen. Ik kan het zelfs een beetje waarderen. De strijkers zijn ook prominent aanwezig in het volgende nummer ‘Round the Bend’ van Beck (tip!). Onze gastheer wil wederom dat er meteen wordt gereageerd na afloop: “Zou je deze cd kopen, of niet?” Ik spits geconcentreerd mijn oren zodra de tape wordt gestart om een goed onderbouwde mening te kunnen vormen. “Een introspectief nummer” , zegt mijn buurman. Less is more. Daar kan ik mij in vinden. Het is meeslepend. Muziek waar ik in mijn eentje in stilte van kan genieten, maar in gezelschap liever achterwege laat. Regenachtige straten in New York Meer muziek passeert de revue. We krijgen opdrachten en onze gehoor wordt uitgedaagd. Wat te denken van ‘All Blues’ van Miles Davis, die altijd open stond voor nieuwe muziek en het liefst muzikanten om zich heen verzamelde die beter waren dan hij zelf. Tijdens dit nummer, dat maar liefst 11 minuten duurt, zie ik regenachtige straten in New York voor me. Mannen met lange regenjassen en hoeden. Een oude rokerige nachtclub waar een zwoele femme fatale met rode lippen en katachtige ogen een hijs van haar sigaret neemt. Het nummer neemt me mee in mijn fantasie. Een cadeautje, vind ik. Na de pauze vervolgen we onder andere met Joni Mitchell’s ‘Woodstock’. Iets in dit nummer raakt me, dat gebeurt vrijwel meteen. Ik realiseer me plots dat echt luisteren eigenlijk ook écht luisteren moet zijn. Ik schrijf op: ‘loslaten, niets meer schrijven’ en leg mijn pen vervolgens weg. Gedachtes over mijn huidige leven en de daarbij behorende gejaagdheid komen op, maar gaan eigenlijk net zo kalmpjes weer weg. Ik zie hippies voor me, uit de tijd van mijn ouders. Glimlachende meisjes op blote voeten in lange rokken. Wat een prachtig liedje. Alsof ze het recht voor me in de huiskamer aan het zingen is. Dit ShutUp Concert is eigenlijk alles behalve stil. Niet alleen omdat er letterlijk muziek klinkt, ook omdat er binnen in mij van alles plaatsvindt. Door alle verschillende stijlen, stemmingen, soorten, maten en maatsoorten bewegen we van emotie naar emotie. Ik voel me voldaan, geïnspireerd, maar zeker ook uitgerust zodra Marco de middag afsluit. Hij wil weten wat we ervan vonden, maar het applaus laat niets te raden over. En ook ik vind: een bezoek aan het ShutUp Concert is een absolute verrijking. Niet alleen omdat je bewust hebt kunnen luisteren naar muziek, maar ook omdat we, voor heel even, weer terug op de basisschool waren. En we een enthousiaste muziekles kregen, zoals je die vroeger kreeg van meester Willem met zijn gitaar en zijn vriendelijke gezicht. Dat waren zonder twijfel de leukste uren van de week.