gesprek op 24

Vanaf 3 juni te zien: Gesprek op 24, een reeks interviews met gerenommeerde en spraakmakende buitenlandse denkers en wetenschappers.

Het eerste gesprek was met Peter Hacker, de Britse filosoof die kritische kanttekeningen plaatst bij de focus op hersenen. Wij zijn meer dan ons brein, stelt hij.

Chris Kijne en Pieter van der Wielen wisselen elkaar af als interviewers. Ze voeren een stevig inhoudelijk gesprek over de specialisatie van de gast en de maatschappelijke impact van zijn of haar werk. De vraag die in ieder gesprek terugkeert is: Wat heeft uw vakgebied de samenleving te bieden in de toekomst?

Er staan acht gesprekken van circa 25 minuten gepland. Na afloop is steeds een documentaire of reportage te zien die bij de thematiek van het gesprek aansluit. Gesprek op 24 is een vervolg op de interviewserie Gesprek op 2 die in 2011 en 2012 op Nederland 2 te zien was.

3 juni: Peter Hacker
De serie ging op 3 juni van start met de Britse filosoof Peter Hacker. In tegenstelling tot de bekende Nederlandse hersenonderzoeker Dick Swaab gelooft Hacker dat de vrije wil wel degelijk bestaat. Hij stelt dat filosofisch onderzoek wezenlijk anders is dan wetenschappelijk onderzoek, en dat wetenschappelijk onderzoek geen antwoord kan geven op filosofische kwesties als het bestaan van het bewustzijn of de ziel. Na afloop van het gesprek wordt Die fantastische machine in ons hoofd uitgezonden, een documentaire over Dick Swaab.

Uitzending: 3 juni om ca. 16.10 uur op Nederland 2 en op Holland Doc 24 Gesprek op 24: Peter Hacker; 3 juni om 21.20 uur op Holland Doc 24 Gesprek op 24, om 21.45 uur gevolgd door Die fantastische machine in ons hoofd.

uit je hoofd

Hacker is niet de enige die kritische kanttekeningen plaatst bij de overheersende focus op de grijze massa tussen je oren. George Lakoff benadrukt dat de werking van je brein beperkt en bepaald wordt door het feit dat er een lichaam omheen zit. Alva Noë laat zien dat zowel brein als lichaam weer deel uitmaken van de wereld om je heen. Niet voor niets heet een van zijn boeken 'Out of our heads' (inderdaad, ook de titel van een album van de Rolling Stones).

george lakoff

De afgelopen jaren werd hij vooral bekend als adviseur die de Democratische Partij in de VS vertelde welke metaforen ze het beste konden gebruiken. Maar cognitief linguïst George Lakoff is toch vooral de man van de belichaamde geest en filosofie: je denken wordt bepaald en beperkt door het feit dat je brein in een lichaam zit. Zoals hij het zelf zegt:

'Onze hersenen ontvangen signalen uit de rest van ons lichaam. Onze lichamen en hun functioneren staan daarom aan de basis van de concepten die we gebruiken om te denken. We kunnen niet zomaar alles denken - slechts wat onze belichaamde breinen ons toestaan.'

alva noë

Deze Amerikaanse filosoof annex pleit onvermoeibaar voor een focus op brein, lichaam én wereld als we onszelf willen begrijpen. Zoals hij recentelijk zei op een bijeenkomt van SPUI25 in Amsterdam:

'Het menselijk bewustzijn speelt zich niet af in de hersenen. Niet omdat het zich afspeelt in een onstoffelijke, mysterieuze ziel, en ook niet omdat het zich afspeelt in de wereld, dankzij een vorm van collectieve magie. Dat is niet de aard van bewustzijn. Bewustzijn is iets wat we doen. Het is iets wat we maken, iets wat we opvoeren, wat we spelen. En doen, maken, opvoeren of spelen zijn alleen mogelijk met een lichaam, in een omgeving, met andere mensen.

'Het bewustzijn zoeken in het brein, dat is net zoiets als dans zoeken in je spieren. Of de waarde van geld zoeken in het papier waarop het gedrukt is. We hebben het bewustzijn op de verkeerde plek gezocht. De hersenen zijn een noodzakelijke, maar geen afdoende verklaring. Laten we onderkennen dat het bewustzijn zich afspeelt in de hersenen, het lichaam én in de wereld.'

Hieronder kun je een groter onderdeel van zijn optreden bekijken: