Vijf interactieve longreads onder de titel 14-18, Nederlandse oorlogsverhalen. Pionierswerk van VPRO Digitaal met als doel: de internetgebruiker de sensatie geven ‘er zelf bij te zijn’.

 Het is gelukt. De interactieve 14-18 site van de vpro/ntr is online. Deze heel speciale webapplicatie met Nederlandse oorlogsverhalen biedt ons – nu de herdenking van de Eerste Wereldoorlog al een tijdje aan de gang is – een geheel andere manier van meebeleven.

‘In het Engels heet het longread,’ zegt vpro-projectleider Laurens de Knijff, ‘daar is nog geen Nederlandse term voor omdat het hier nog nauwelijks wordt toegepast.’

Interactieve longreads zijn een relatief nieuw fenomeen. Het is de onlinevariant van een groots opgezet hoofdartikel in een krant of tijdschrift, met toegevoegde elementen die in de tijdschriftenwereld ontbreken: bewegende beelden, mooie overgangen, achtergrondmuziek en geluiden. De lezer heeft zelf controle over al deze beweging door naar beneden te scrollen.

Het bekendste voorbeeld van een interactive is ‘Snow Fall’ van The New York Times, het paradigma van de longreads. Het verhaal over skiërs die onder een lawine bedolven raken werd in 2012 gelanceerd door The New York Times en door de onlinecommunity onmiddellijk als ‘de toekomst van de journalistiek’ gezien. The Guardian reageerde met ‘Firestorm’, een visueel indringend verhaal over de vernietigende bosbranden in Australië. Het genre kreeg een naam: scrolly telling.

Pionierswerk

Nederlandse kranten wagen zich vooralsnog niet aan de longread, alleen de nrc experimenteert met enkele technisch vrij simpele scroll sites.

Het is dan ook een zeer ambitieus voorstel dat Lyangelo Vasquez, redacteur/webeditor bij de gezamenlijke geschiedenisafdeling van ntr en vpro, begin dit jaar op tafel legde.

Vasquez: ‘Ik vond het zo jammer als er niets zou gebeuren met de bijzondere verhalen van de Nederlanders die de veiligheid van het neutrale vaderland verlieten en de oorlog van dichtbij meemaakten. Mijn idee was om er iets mee te proberen op de Geschiedenis24 website, in de vorm van de New York Times-longreads. Die zijn zo goed, je wordt meteen vanaf het begin in het verhaal getrokken, je zit er direct midden in.’ Het plan voor de interactive werd op papier gezet, subsidie aangevraagd en verkregen uit de transmediaregeling van het Mediafonds, en er werd een team gevormd dat naast tekstschrijver/researcher Vasquez en projectmanager De Knijff nog twee programmeurs en een ontwerper telt. Met vijf, later zes man werd op de vpro-afdeling Digitaal drie maanden lang naarstig gebouwd, ontworpen, materiaal gezocht, verhaallijnen werden uitgezet, muziekcomposities besteld en geprogrammeerd.

Pionierswerk, want over hoe je zoiets maakt is maar heel weinig bekend.
De Knijff: ‘Tekst en beeld op elkaar afstemmen, zelf software schrijven, je doet alles tegelijk. En je probeert van alles. Dan blijkt er een nieuw tooltje te bestaan dat het nog beter kan. Maar helaas werkt dat dan weer niet op de iPad.’

‘Geen sepia gekartelde randjes of gekalligrafeerde letters. Want dit is gemaakt om te bekijken op moderne apparatuur, met hedendaagse mogelijkheden.’
 

Laurens de Knijff, projectleider

Sensatie

Wat trouwens een onvoorziene tekortkoming van de mooie Amerikaanse longreads blijkt te zijn: ze doen het niet op de iPad. Heeft er mee te maken dat de Apple-webtechniek niet toestaat om automatisch bewegend beeld te laten spelen.

De Knijff: ‘Apple wil dat je eerst op ‘play’ drukt. We hebben nog even overwogen om dat probleem te tackelen. Maar dachten al snel dat als zelfs The Guardian en The New York Times dat niet kunnen oplossen, het ons ook niet een-twee-drie zou lukken.’

Het lukt hun wél om vijf prachtige interactieve longreads te produceren, die onder de titel 14-18, Nederlandse oorlogsverhalen op het web te vinden zijn en die het best werken in de nieuwste versies van Safari, Firefox, Chrome of Internet Explorer (10) op een desktop.

Het zijn de verhalen van vijf Nederlanders, die het neutrale vaderland verlieten en ieder op eigen manier verwikkeld raakten in de Eerste Wereldoorlog. Meeslepende verhalen, want de longreads geven werkelijk de verrassende sensatie ‘er zelf bij te zijn’.

Wie het verhaal van Louis van Iersel (1893-1987) aanklikt, leest dat hij, op zoek naar avontuur, zijn geboortedorp Dussen verlaat om in een wapenfabriek van Krupp te gaan werken, en dan bevinden wij ons plots in de fabriekshal, tussen de bewegende arbeiders aan hun machines, een opzichter die langsloopt. En later – Louis monstert aan op een koopvaardijschip dat door de Duitse marine in 1915 in het Kanaal wordt getorpedeerd – zien we voor onze ogen zo’n scheepsramp gebeuren.

Nog dramatischer zijn de filmbeelden van de ondergang van de Duitse pantserkruiser sms Blücher (na confrontatie met de Royal Navy) waarbij bemanningsleden zich vastklampen aan de kiel van het schip voordat het in de diepte verdwijnt.

Talloze historische inkijkjes volgen, want Louis arriveert in Amerika (beelden), wordt vrijwilliger in het Amerikaanse leger en komt in de Franse loopgraven rond Verdun terecht (beelden). 

Rage

De vier andere verhalen zijn even rijk geïllustreerd met video, audio, (stereo)foto’s, aan elkaar gevlochten met geluid. Verhalen over spionne Mata Hari, schrijver en oorlogsschilder Johan Fabricius, selfmade oorlogsverslaggever Lodewijk Grondijs die dankzij een enorme dosis bluf en arrogantie tot de hoogste militaire kringen weet door te dringen, en over de geniale vliegtuigbouwer Anthony Fokker.

Vasquez: ‘Voor mij de Steve Jobs van zijn tijd. Hij wil piloot worden en besluit zelf zijn eigen toestel te bouwen. Echt pionieren, net zoals de internetstarters van onze tijd. Door de oorlog groeit Fokker uit tot miljoenenbedrijf, maar zelf woont hij bij een hospita op kamers. Zijn werk is alles voor hem. Een rasechte opportunist, maar enorm succesvol. Ik heb prachtige filmpjes gevonden van hem met die eerste vliegtuigjes.’

De Knijff: ‘We wilden geen nostalgie, dat was ons credo. Geen sepia gekartelde randjes of gekalligrafeerde letters. Want dit is gemaakt om te bekijken op moderne apparatuur, met hedendaagse mogelijkheden.’

Vasquez: ‘Het gaat om de oude verhalen, niet om quasi-ouderwetse vormgeving er omheen. De inhoud is het belangrijkste, alle knopjes en tools hebben we uit het zicht laten verdwijnen.’ Wat een ‘lastig dingetje’ bleek te zijn bij gebruik van oude stereofoto’s. Honderd jaar geleden was stereofotografie een rage, vergelijkbaar met de populariteit van 3d-Imax nu.'

De Knijff: ‘Analoge stereofotografie omzetten naar een digitale site was technisch moeilijker dan we dachten. We probeerden de twee beelden over elkaar heen te leggen en heen en weer te faden, maar dan versprong het beeld te veel. Dus moesten we bij elke stereofoto apart bekijken hoe je die uit twee hoeken gemaakte foto’s het beste over elkaar legt om zo min mogelijk te verspringen. Maar de Wiggle-webtechniek die we daarvoor gebruikten stond weer niet toe dat je heen en weer kon faden zoals wij wilden, omdat dit een scroll site is. Dat zijn van die ontdekkingen die je doet als je ermee aan de slag gaat. Doordat het allemaal zo nieuw is moet je zelf steeds iets anders verzinnen.’

Blij met het resultaat?

Vasquez: ‘Mooi dat het ons is gelukt om deze gebeurtenissen uit het verleden weer zó tot leven te brengen.’

geschiedenis24.nl/longread  

14 - 18 op televisie

Het achtdelige docudrama 14-18, Dagboeken uit de Eerste Wereldoorlog is een internationale co-productie, gebaseerd op dagboeken en brieven van gewone burgers en soldaten uit acht verschillende landen.

14-18, Dagboeken uit de Eerste Wereldoorlog (deel 1)
Zaterdag, Nederland 2, 20.20-21.15 uur

Kleine handen in een grote oorlog
Zondag, Nederland 3, 18.55-19.25 uur