Programmamakers die met een verborgen camera willen werken, halen hun knoopcamera’s en andere snufjes bij candid-specialist Ron Vermeulen van facilitair bedrijf Team Eng.

Word ik nu gefilmd?
Ron Vermeulen: ‘Nee hoor.’

Hier hangt niets?
‘Nee.’

Goed. Waar heeft u voor het eerst camera’s verborgen?
‘Een van de eerste grote candids die op ons pad kwam, was begin jaren negentig Taxi met Maarten Spanjer. IDTV vroeg mij om daar een technische realisatie voor te bedenken. Het ging om twee verborgen camera’s en het plan was dat de chauffeur de recorders in de kofferbak zou starten en stoppen. Dat kon vanachter het stuur, maar Maarten was alleen maar aan het praten, zat helemaal in het verhaal en vergat dat. Dus is er jarenlang gewerkt met een technicus die in de kofferbak lag. Ik heb dat ook gedaan. Allemaal monitoren, recorders, een intercom en daar lag je dan te schakelen tussen de camera’s in de auto. Geluid, beeld, alles.’

U stapte in en Spanjer gooide de kofferbak dicht?
‘En hij zei: veel succes. Met de huidige arbowetgeving is dat ondenkbaar en eigenlijk weet ik ook niet of het toen mocht. Voor de veiligheid hadden we bij een carrosseriebedrijf de kofferbak wel met ijzeren palen laten verstevigen. En er zat airco in. De eerste auto was een grote Amerikaan. Op de kofferbak hadden we een fake koepeltje gemaakt, alsof er een reservewiel zat. Kon je met je hoofd af en toe even omhoog. Je lag en moest zeker geen kramp krijgen.’

Hoe lang?
‘De ritten duurden maximaal een half uur en je deed er een stuk of vijf op een avond. Na anderhalf uur ging je er even in en uit.’

‘Ik krijg vaak de vraag of het mag, een verborgen camera plaatsen. Heb ik geen mening over. Dat is de verantwoordelijkheid van de maker of de omroep.’

Ron Vermeulen

Kon u die apparatuur niet gewoon aanzetten en na afloop weer uit.
‘Ja, nu wel! Toen moest je na dertig minuten opnemen fysiek een band verwisselen. Dat was een beperking. Daarnaast verbruikten ze veel stroom dus moest je ze steeds uitzetten als even niet werd opgenomen. Nu doen we programma’s waarbij we iets starten in de kofferbak en dat gaat een hele dag in opname. En op afstand kun je zelfs meekijken. Meestal stapten we in op een afgelegen plek buiten de stad. Het was niet zo dat we in het diepste geheim in een garage in of uit de kofferbak kropen en dan pas naar buiten reden. Zouden we nu waarschijnlijk wel doen. Daarna reed Maarten naar de taxistandplaats en wachtte hij op zijn beurt.’

En altijd doodstil zijn.
‘In het begin wel en daar leer je ook technieken voor. Maar als geluidstechnicus moet je je altijd inhouden. Soms loop je rood aan maar meestal lukt het wel. Na een aantal jaren werd het een act om ook wat geluid te maken. Dacht de klant dat er iemand in de kofferbak zat, wat ook zo was. Om af te schrikken en dat werd op een gegeven moment slapstick.’

Wat zat er in die taxi?
‘Eerst twee camera’s maar dat werden er al snel drie. Na anderhalf jaar was de taxi zoals die daarna jaren is gebruikt. We leerden alles in de praktijk. Nu is het veel makkelijker, toen was het pionieren. En je zorgde altijd voor meerdere recorders voor het geval er een haperde. Maar na een aantal jaren is de technicus uit de kofferbak verdwenen. Nu geven we iemand een camera op het lichaam en die start je. We hebben genoeg ervaring om te weten dat die blijft lopen, al is er nooit honderd procent garantie.’

Spannend...
‘Zeker, en dat is ook het grootste dilemma bij verborgen camera’s. We hebben voor Peter R. de Vries ook de Range Rover geprepareerd waarin Patrick van der Eem probeerde om Joran van der Sloot bekentenissen te ontlokken. Die wagen was helemaal gestript. Elke keer als Patrick helemaal euforisch terugkwam en riep Joran heeft nu dit en dat gezegd was de grote vraag: heeft het wel gelopen? Dan moet je de kofferbak gaan openmaken en dat is het moeilijkste moment. Want als het er niet op staat heb je het niet en bestaat het niet. Leg dat maar eens uit aan de klant. Hoe heftiger het verhaal als iemand terugkomt na een opname, hoe zenuwachtiger de technicus wordt die kijkt of het er op staat. Maar de voldoening is ook veel groter dan wanneer je met een grote camera hebt staan filmen. Bij normale, niet-candid, opnamen krijg je als geluids- of cameraman altijd een waarschuwing als iets niet goed gaat en kun je ingrijpen. Daar is weinig stress mee gemoeid. Bij de eerste kleine camera’s op het lichaam, in knopen of tassen, adviseerden we altijd om met twee personen te werken. Voor de zekerheid en omdat het handiger is in de montage.’

U noemde Peter R. de Vries.
‘Na Taxi hebben we allerlei programma’s gedaan en daarna Peter R. de Vries. Hij vroeg om camera’s op het lichaam om daarmee bij mensen langs te gaan en ze te confronteren. Meestal niet bij hemzelf maar bij zijn medewerkers. Dan ga je kijken wat er allemaal op de markt is en wat je kunt inzetten. Ook budget-technisch. Wat ze bij defensie hebben is mooi, maar onbetaalbaar en dus onbereikbaar. We ontwikkelen zelf materialen zodat iedereen er mee kan werken. In vijf minuten leggen we uit hoe je ze kunt gebruiken.’

Had u verwacht dat de opname van Joran van de Sloot zo veel teweeg zou brengen?
‘Eigenlijk niet. Hij werd al langer achternagezeten door Peter en die had er al een paar uitzendingen aan besteed. Wij hebben de apparatuur ingebouwd, maar eerlijk gezegd had ik niet verwacht dat het zo veel zou opleveren. Het was al veel vaker geprobeerd om bij Joran het echte verhaal boven water te krijgen. Maar goed, je bouwt zo’n wagen helemaal naar de wensen van de klant. Alle apparatuur was perfect weggewerkt. Vier camera’s gericht op de voorbank en een op de achterbank We hebben hier aan collega’s gevraagd of ze de camera’s konden aanwijzen. Lukte ze niet. Terwijl ze wisten dat die aan de voorkant zaten. De opzet was dat Patrick reed en Joran naast hem zou zitten Je kunt mensen wat dat betreft ook altijd manipuleren door de achterbank vol spullen te leggen, maar dat was nu niet nodig. Tijdens de rit werd al snel duidelijk dat het bijzonder zou gaan worden. Hier op de zaak wist verder niemand waar we mee bezig waren. De laatste camera heb ik hier ’s nachts om drie uur met een collega ingebouwd. In het diepste geheim toen iedereen weg was. Het mocht niet uitlekken want we wisten van tevoren ook niet hoe lang de opnamen door zouden gaan. Is er na de eerste opname al een uitzending, over een week of over een maand? Uiteindelijk zijn er vier weken opnames gemaakt.’

Is De Vries geslaagd in zijn opzet?
‘Nu kom je op het inhoudelijke vlak en dat is niet aan ons. Het heeft in ieder geval een spraakmakende aflevering opgeleverd. Ik krijg ook vaak de vraag of het mag, een verborgen camera plaatsen. Heb ik geen mening over. Dat is de verantwoordelijkheid van de maker of de omroep.’

© lulu & tummie / vpro gids

Is het niet jammer dat niemand uw werk kan zien?
‘We zitten niet in het criminele circuit! We doen programma’s zoals Opgelicht?! en Kassa, maar zitten ook in het amusement, zoals Bananasplit. Daar gaat het om voor de gek houden, niet om confronteren of ontmaskeren. Bij amusement kun je er vanuit gaan dat men minder snel iets doorheeft en kun je wat meer risico’s nemen met de gebruikte apparatuur. Zetten we een kleine camera achter een plant en als je zorgt dat plant en camera zwart zijn, valt bijna niemand iets op. En als bij amusement iemand wat in de gaten heeft, is het minder erg. Er komt wel weer een nieuw slachtoffer. Bij confrontaties met criminelen moet candid echt candid zijn. Vanwege veiligheid en omdat het niet over kan. Voor Puur geluk, een programma van RTL waarin mensen die het moeilijk hebben aangenaam verrast worden, kregen we een mooi verzoek. Een nietsvermoedend “slachtoffer”’ zou door een vriendin worden opgehaald om zogenaamd naar de sauna te gaan. Die vriendin zou de autoradio aanzetten en daar was Giel Beelen op te horen met een persoonlijk verhaal over haar. Dat was de case.’

Mooie klus.
‘Prachtige uitdaging. Giel heeft daarvoor naast zijn eigen show op een ander moment een hele live-uitzending gemaakt. Die werd draadloos ontvangen op de autoradio. Natuurlijk was het slachtoffer totaal overrompeld vooral toen bleek dat Giel in Hilversum live kon meekijken en luisteren in de geprepareerde auto. En zonder vertraging reageren. Zei die bijvoorbeeld iets over haar zonnebril, terwijl ze door Noord-Limburg reed. Snapte ze natuurlijk helemaal niets van. Uiteindelijk vertelde Giel dat ze de auto mocht houden, dat was de clou. Leuk om te bedenken. Voor de uitreiking van de 3FM Awards hebben we een filmpje gemaakt met Miss Montreal, Sanne Hans. Die moest in haar eigen auto op weg naar de studio overvallen worden door een arrestatieteam. Dit omdat haar auto gesignaleerd stond, omdat die zogenaamd bij drugscriminelen in gebruik was. Maar we konden natuurlijk niet zo maar in haar auto komen. Dus was het zo geregeld dat ze een leenauto had van de garage en die konden we vol camera’s en microfoons hangen.’

© hugo hoes / vpro gids

Ron Vermeulen

Wie een leenauto krijgt moet oppassen!
‘Ja, want die kun je voorbereiden. Nu deed zich echter een ander probleem voor want ze haalde die auto al op de dag voordat ze naar de studio reed. We hadden de opname toen wel kunnen starten voor 24 uur, maar dan wordt de kwaliteit veel minder en niet uitzendgeschikt. Een collega heeft toen een oplossing bedacht waarbij we via internet de opname van afstand konden starten en stoppen.’

Grap geslaagd?
‘Ze werd halverwege de rit door de politie aangehouden omdat de auto als gestolen stond gesignaleerd. Met knikkende knieën stond ze naast de auto.’

Iets anders, waarom zijn beelden van bewakingscamera’s altijd zo slecht?
‘Wij zijn met kwaliteit bezig, omdat het uitzendwaardig moet zijn. Bij bewakingscamera’s is kwaliteit een eis, maar niet de belangrijkste. Die moeten vaak veel langer doordraaien, wat ten koste gaat van de kwaliteit.’

Door digitalisering groeien de mogelijkheden.
‘Die candid met Miss Montreal was een paar jaar geleden niet mogelijk geweest. Nu konden we met gps ook precies zien waar haar auto reed. Dat soort toepassingen groeit nu snel.’

U heeft ook in een museum een camera in een schilderij geplaatst.
‘Dat was voor een campagne van Ikea. Hadden we een Ikea-poster op een doek geprint en daar een camera in weggewerkt. Zie je de mensen van heel dichtbij naar “Ikea-kunst” kijken. Er is ook een keer een camera in een bh verwerkt. Dat was om te testen of mannen naar de borsten keken als vrouwen uitdagend gekleed waren.’

'Bij amusement kun je er vanuit gaan dat men minder snel iets doorheeft en kun je wat meer risico’s nemen met de gebruikte apparatuur.'

Ron Vermeulen

Lijkt mij technisch eenvoudig.
‘Als je een zwarte bh hebt is dat niet zo moeilijk. We doen het vaak in bedrijfskleding. Als de meteropnemer van het elektriciteitsbedrijf op pad gaat, bouwen we daar ook camera’s in.’

Pardon?!
‘Alleen voor televísieprogramma’s hoor.’

U heeft het over camera’s inbouwen, maar ik denk aan speldenknopjes.
‘Je moet denken dat het een speldenknopje is, maar het is veel meer. Het blijft een camera. Er hangt een recordertje aan met een microfoon en dat zit allemaal aan een riem onder je kleding.’

Wordt u zelf nooit in de maling genomen door collega’s?
‘Nee, dat is nooit gebeurd. Dat overkomt alleen BN’ers. Ik ben met Peter soms wel in zulke vreemde situaties beland dat we toch even rondkeken of er geen camera’s hingen. Niet voor mij, maar voor hem.’

Is dat nog geen tweede natuur geworden?
‘Zeker niet, al weet ik wel waar de camera’s hangen bij mijn pompstation. Misschien is het wel zo gewoon geworden dat het mij niet eens meer opvalt.’

Voorraad

Het magazijn van Team Eng op het Mediapark in Hilversum staat vol met ogenschijnlijk doodnormale props, zoals jassen, koffers, tassen, boeken en planten. Geen nieuwe spullen, en vooral de kleding doet enigszins gedateerd aan. Een kleine kringloopwinkel waar de loop uit is. In werkelijkheid is het een snoepwinkel waar James Bond ook het water in de mond zou lopen. Want in elk artikel zit een camera verstopt. Die zijn zo goed verborgen dat ik ze pas zie als Vermeulen ze aanwijst. Vooral tassen of koffers met een verborgen camera vereisen oplettendheid bij gebruik. Het verschil tussen de geprepareerde voorkant en achterkant is namelijk bijna niet te zien. En als een tas verkeerd om de schouder wordt gehangen, merk je pas na afloop dat je de omgeving achter je hebt gefilmd. Met een knoopcamera gebeurt dat niet. Wie vermoedt door zo’n knoop te worden gefilmd, moet even kijken hoe die bevestigd is. Als garen ontbreekt, bent u misschien close-up in beeld.