Een film die ertoe doet, dat is Burden of Peace. Chris Kijne vindt hem schokkend, ontroerend en bloedstollend. En vertelt waarom.

De scene is, in al zijn eenvoud, overrompelend. De pas benoemde Openbaar Aanklager van Guatemala, Claudia Paz y Paz is kort na haar aantreden in 2010 afgereisd naar een afgelegen district bij de grens met Mexico. Opdracht voor de voormalige mensenrechtenadvocaat en rechter - en de eerste vrouw ooit op de positie in kwestie - is het aanpakken van het totaal uit de hand gelopen drugsgeweld in Guatemala.

Haar probleem op deze dag: de confrontatie met een districtskantoor dat, zoals veel in het justitiële apparaat in Guatemala, zwaar is geïnfiltreerd door de drugsmaffia.

Het kleine, mollige vrouwtje met haar lange kastanjebruine haar rond een vriendelijk, zacht gezicht, staat voor een rij zittende mannen. Een vijandig zwijgend cohort boevenkoppen. Ze spreekt zacht, maar indringend.

‘Misschien denken jullie dat we jullie niet zien, op 270 kilometer van de hoofdstad, maar we houden jullie daden minuut voor minuut bij. En het aantal opgeloste zaken hier is ….?’

Eén kop mompelt: ‘Ja, het is laag..’

‘Ik ken het cijfer, vertel het me….’

Stilte.

Paz y Paz gebaart naar haar assistent.

‘Het aantal opgeloste zaken hier is nul. En deze afdeling heeft vrijwel geen zaken aangebracht bij de rechtbank; vier of vijf het afgelopen jaar.’

Het vrouwtje laat de opmerking even tussen de bajeskoppen hangen. En herneemt: ‘Dit geeft ons een slechte reputatie. Ik zou onder zulke omstandigheden geen salaris willen ontvangen. Ik heb mezelf verplicht deze situatie te veranderen. Want als het niet verandert, zult u de gevolgen ondervinden.’

Wanneer Claudia Paz y Paz even later weer in haar auto stapt, verwacht je een salvo uit een machinegeweer. En een einde aan dit broze vrouwtje. Zo intens besef je hoe gevaarlijk het is wat ze daar doet.

De salvo komt niet, want we zijn pas aan het begin van de film.

genocide

Na haar kruistocht tegen de drugsmaffia neemt Claudia Paz y Paz een nog grotere taak op zich: vervolging van de schuldigen aan de genocide op de Maya-indianen in de loop van de jaren tachtig en negentig, toen onder de bloeddorst van dictator Rios Montt naar schatting 200.000 oorspronkelijke bewoners omkwamen.

De scenes waarin deze indianen, in hun kleurige kleding , getuigen tegen Montt, zijn even schokkend als diep ontroerend. En wat die bijeenkomst, in een enorme rechtszaal, met de boevenkop der boevenkoppen vooraan in het beklaagdenbankje voor de Guatemalteken betekent, laat zich slechts raden.

Zo’n film - en dan vertel ik nog maar een fractie - is Burden of Peace van regisseur Joey Boink en Sander Wirken. Twee Hollandse jongens die elkaar al kennen van de middelbare school, maar pas echt bevriend raakten tijdens hun studie politicologie. De eerste film van Joey Boink gíng over Sander Wirken en diens NGO Niños de Guatemala.

En zo is het gekomen. De extreme straffeloosheid in wat toen het gewelddadigste land ter wereld was, raakte hen beiden. De aanstelling van Paz y Paz in zo’n land was revolutionair. 

Het idee voor de film lag voor het oprapen.

Bijna vier jaar lang volgden Wirken en Boink het frêle vrouwtje en de film neemt een aantal bloedstollende wendingen. Of het goed afloopt is de vraag. Het is ook de slotvraag die de makers aan hun hoofdpersoon stellen: Is dit een Happy End?

Het antwoord van Claudia Paz y Paz is filosofisch, maar wanneer je de ui afpelt is het gewoon: ‘Ja’. En dat is uiteindelijk ook het antwoord van de makers. Waarom de vraag überhaupt gesteld moet worden, kunt u in de film gaan zien.

En u moet de film gaan zien. En ook alle andere films tijdens het Movies That Matter-festival dat van vrijdag 20 tot zaterdag 28 maart plaatsvindt in Den Haag. Burden of Peace gaat er op zaterdag 21 maart in wereldpremière, u kunt hem ook zien op 26 maart via NPODoc en op 8 april op NPO2, beide keren met het interview dat ik met de makers had er achteraan.

Maar gaat u vooral naar dat festival. Want daar vindt u het meerstemmige antwoord op de vraag of er een Happy End is in landen als Guatemala.

In al die films die er toe doen, over mensen die er toe doen.

Burden of Peace trailer from Framewerk on Vimeo.