Ach, lieve Sylvana, doe dit nou niet...

Het is, nu ik dit schrijf, dinsdag 14 juni, een uurtje of twee ’s middags. En vanochtend werd ik wakker met het nieuws dat de man die in Orlando vijftig bezoekers van een homo-bar vermoordde, wellicht zelf in de kast zat. Dat hij een behoorlijk rare vader had wist ik al. En dat hij uit Afghanistan stamde, een soort moslim was en, althans volgens de eerste aanwijzingen van de FBI en zijn eigen uitlatingen, al enkele jaren in een of ander radicaliseringsproces zat.

Maar zelfs dan: wat weten we?

De eerste aan wie ik deze ochtend, bij dat bericht over Omar Mateen's eigen mogelijke homoseksualiteit, moest denken, was Jessica Stern.  Eminent terrorisme-onderzoekster van Harvard en schrijfster van diverse boeken over de beweegredenen van buitengewoon enge terroristen, die zij over de hele wereld interviewde.

Tot ze opeens, een paar jaar geleden, met het boek kwam waarover ik haar sprak.

In het kort: een verslag van haar eigen verkrachtingservaring op 15-jarige leeftijd, de zoektocht die ze op latere leeftijd ondernam naar de dader en de ontdekking dat die vermoedelijk ook het slachtoffer was van seksueel misbruik. Vervolgens de combinatie van twee observaties: haar eigen ervaring dat ze als gevolg van dat trauma een neiging tot gewelddadigheid voelde en de conclusie dat de gewelddadigheid van haar verkrachter vermoedelijk een gevolg was van de schaamte die zijn slachtofferschap had veroorzaakt.

'Schaamte', zei Jessica Stern, zo elegant als goede wetenschappers dat kunnen, 'is kennelijk seksueel overdraagbaar. En kan tot gewelddadigheid leiden'.

Nog interessanter werd het toen zij dit verhaal in verband bracht met haar ervaringen als terrorisme-onderzoeker. En met name met de verhalen die ze, van militairen in Afghanistan, had gehoord over het wijdverbreide seksueel misbruik van Afghaanse jongetjes door Afghaanse mannen. Mannen met macht, doorgaans. Of met machtsfantasieën.

Nee, een wetenschapper trekt niet snel conclusies. Maar het zou zomaar kunnen dat één van de oorzaken voor terroristisch geweld in die regio ligt in de seksueel overgedragen schaamte bij misbruikte jongetjes.

En dat zou ook met Omar Mateen – wiens vader, if anything, machtsfantasieën had – aan de hand kunnen zijn.

En het zou ook heel anders kunnen zijn. Omar kan ook gewoon zowel homo als gelovig moslim zijn geweest, en daarmee in de knel zijn geraakt. Met alweer de bijbehorende schaamte. En hij kan ook een nutcase zijn geweest. Of inderdaad een om nog heel andere redenen domweg geradicaliseerde jongen die op instigatie van de verschrikkelijke Daesh-filmpjes, waarin vermeende homo’s van hoge gebouwen worden gegooid – nee, geen linkje – het heilige vuur voelde branden.

Kan allemaal. Weten we niet. Komen we hopelijk nog eens achter.

En daarom is dit zo’n intens treurig filmpje. Want ondanks dat onhandige begin, met dat sneue gedraai over de Armeense genocide, was ik blij met de stap van Sylvana Simons de politiek in. Zoals ik ook blij werd van deze jongens. Zoals ik Between the World and Me van Ta Nehisi Coates één van de mooiste en hoopvolste teksten vind die ik de afgelopen jaren heb gelezen.

Zoals ik, al een hele tijd, blij word van de steeds zelfbewustere stem die jongeren uit minderheidsgroepen in ons land en elders in de wereld vinden.

Ik zie dat – net als Sylvana’s stap – als een glimp van de toekomst waar multiculturaliteit niet meer de worsteling is die wij arme zielen er de afgelopen twintig jaar van hebben gemaakt. Maar waar het de dagelijkse, door iedereen domweg geleefde werkelijkheid is. Met genoeg problemen, maar niet meer een probleem an sich.

Mij dunkt een wenkend perspectief.

Lieve Sylvana, blijf in godsnaam zelf nadenken. Laat je niet meeslepen door malle populisten in zo’n Rita Verdonk-filmpje. Waarin je achterlijke zinnetjes moet zeggen over ‘de media als poortwachter van de gevestigde orde.’ Jij weet, als media character, als wegbereider van de zelfbewuste zwarte stem in DWDD, dat dit op zijn állerbest de halve waarheid is. Ik schat hem veel lager in, maar het is in ieder geval voor minstens de andere helft betreurenswaardige flauwekul.

Sterker nog: het is in deze tijden waarin iedereen zijn eigen waarheid bij elkaar kan googelen en oneindig verspreiden onder gelijkdenkenden op Twitter of Snapchat, levensgevaarlijke onzin. Juist nú hebben we al die gewone, hardwerkende, serieuze, onafhankelijke, nieuwsgierige en onderzoekende journalisten nodig. Die te rade gaan bij wetenschappers als Jessica Stern – excuus, het is niet borstklopperig bedoeld. En ja, ik ben natuurlijk een hoofdverdachte; soit.

Anders zijn we echt, samen, fucked.

Want ga even met me mee terug naar Orlando. Dit is de werkelijkheid die wetenschappers waarnemen. Het is precies, denk ik, één van de verhalen die jij wilt vertellen, Sylvana: dat het onze grootste zorg moet zijn hoe grote groepen gestigmatiseerd worden. En dat dat in de huidige politieke en geo-politieke omstandigheden de kans op radicalisering alleen maar vergroot.

En bij dat verhaal, Sylvana, heb je ons juist nodig. Kijk naar Amerika en naar Orlando en zie wat er gebeurt wanneer je het aan de politiek overlaat. Dan roept de hardste schreeuwer van de powers-that-be-or-want-to-be dat het alleen maar aan de islam ligt.

Dáár zit het gevaar.

En niet bij al die journalisten die juist dagelijks bezig zijn om te voorkomen dat jullie, van de politiek, aan de haal gaan met de feiten.