De Russen doen volop aan schimmige oorlogvoering, met instemming van Poetin. Dat zou zich nu wel eens tegen hem kunnen keren, meent Chris Kijne.

Het begon met dit stuk. U moet er even voor gaan zitten. Een analyse van mijn favoriete Rusland-analist, Mark Galeotti, hoogleraar Global Affairs aan de New York University. En specialist in grensoverschrijdende criminaliteit en Russische veiligheidszaken - de combinatie is van hem, niet van mij. Hier analyseert hij een artikel van de Russische chef-staf Valery Gerasimov in het veelgelezen prachtblad ‘De Militair-Industriële Koerier’.

In het kort beschrijft Gerasimov dat het Russische leger in het vervolg moet meegaan in de nieuwste vorm van oorlogvoeren, de zogenaamde non-lineaire oorlog. Naar analogie van de Arabische lente en de Oranje-revoluties beschrijft hij hoe oorlog 2.1 niet langer een kwestie is van alleen het leger, maar van een samenspel tussen legeroperaties, acties door ‘non-state actors’ als demonstranten, en alles wat daar aan schimmige vormen tussen bestaat.

groene mannetjes

Think ‘De Groene Mannetjes’ op de Krim. Of de halve , maar niet minder gevaarlijke, carnavalsfiguren als Commandant Igor Strelkov, de Russische nationalist en zelfverklaarde minister van defensie van de Onafhankelijke Republiek Donetsk. Door Galeotti overigens hier geportretteerd met zijn bondgenoot Poetin.

Of moet ik zeggen ‘voormalige bondgenoot’? Want daar gaat het me om. Nadat de Russen, wijs geworden door debacles als Afghanistan en Irak, bang geworden door de Arabische Lente en de Kleuren-revoluties aan hun grenzen, de nieuwe strategie vlekkeloos in praktijk hadden gebracht op de Krim, was het de beurt aan Novorossiya: het oostelijke grensgebied van de Oekraïne dat doorloopt naar Transnistrië, de runaway-republic van Moldavië waar al langer geëxperimenteerd wordt met het concept. In het Donbass-bekken, direct over de Russische grens, waar na de Maidan-revolutie een vruchtbare voedingsbodem bestond, moest een nieuwe asymmetrische oorlog gevoerd worden tegen de 'neo-facisten' uit Kiev. Gevoerd door een bondgenootschap van boze burgers, schimmige tussenfiguren als Strelkov en het Russische leger op de achterhand.

Feitje tussendoor: er wordt beweerd de Oekraïnse separatisten een raketsysteem genaamd Buk (spreek uit: boek), het vermoedelijke moordwapen van MH17, hebben buitgemaakt op het Oekraïnse leger. Dat stamt vermoedelijk uit het rijk der fabelen: in deze analyse laat Galeotti zien dat het veel waarschijnlijker is dat het ding gewoon geleverd is door Rusland.

Maar goed, terug naar de theorie. De gedachte dat de boze burgers en de schimmige en levensgevaarlijke carnavalsfiguren braaf het werk van Rusland zouden doen en uiteindelijk, in welke staatsrechtelijke vorm dan ook - grote autonomie in een wankele federatie bijvoorbeeld – het Nieuwe Rusland soepel terug zouden geleiden naar de Moederschoot, bleek te mooi om waar te zijn.

The Fog of War. Niets gaat in een oorlog zoals het moet. Ook niet in de asymmetrische of non-lineaire oorlog. En daar misschien nog wel minder dan in de Frischer Frölicher Krieg van vroeger.

Het begint er denk ik mee dat Poetin het gevoel van de boze burgers verkeerd heeft ingeschat. Want de aversie tegenover Kiev die er ongetwijfeld is in Oost-Oekraine is nog iets heel ander dan bij Rusland willen horen. Of in een zelfverklaarde republiek van halve criminelen en carnavalsfiguren wonen. En toen het Oekrainse leger vermoedelijk ook tegen Poetins verwachting in een militair offensief begon, en de separatisten zich steeds geisoleerder begonnen te voelen, gingen de clowns steeds gekkere sprongen maken.

Eén daarvan kostte, voor zover ik nu weet, 298 mensen het leven, waaronder 192 Nederlanders.

En toen werd duidelijk dat Strelkov inderdaad van een bondgenoot inmiddels allang was veranderd in een hevige pijn in Poetins nek. En heeft de onvoorspelbaarheid van de non-lineaire oorlog een voor de Russische leider bizarre wending genomen. Want niet alleen heeft de tovenaarsleerling die hij in Oost-Oekraïne heeft gecreëerd hem nu in een buitengewoon lastig internationaal parket gemanoeuvreerd, het is nog paradoxaler:

Waar de hele Oekraïnse operatie grotendeels is voortgekomen uit de angst van Poetin dat de kleurenrevolutie door Russische burgers als een voorbeeld zou worden gebruikt om de zittende kleptocratie in Moskou aan te pakken, zijn het nu juist de Strelkovs die voor allerlei gevaarlijke nationalistische groepen in Rusland een voorbeeld zijn om vanaf de rechterflank het Kremlin aan te pakken. Want ook daar is veel onvrede.

En zo zou de ramp met MH17 er niet alleen toe kunnen leiden dat de Russische leiders internationaal hun koers moeten wijzigen, het zou ook binnenlandse gevolgen kunnen hebben. Het zou kunnen betekenen dat Poetin terug moet naar de opkomende middenklasse in Rusland. De middenklasse waar hij de eerste jaren op bouwde met zijn gedeeltelijk ingeloste beloften van economische groei. En die hij verliet toen ze méér wilde en daarmee een bedreiging werd voor hem en zijn kleptomane makkers. Vanaf dat moment viste hij in de troebele vijver op rechts.

Maar het lijkt er op dat hij daar nu een heel giftig visje heeft gevangen.