bevroren

Een pushbericht in mijn bed. Net als de rest van Nederland stond ik vorige week op met de beelden van de aanslag op het metrostation en het vliegveld in België. Ik app met mijn moeder over hoe erg ik het vind en zet een serieuze blik op. Maar niet veel later sta ik onder de douche alweer een liedje te zingen en denk ik al niet meer aan alle slachtoffers. Ik geef mezelf op mijn kop. Soberheid, dat is nu gepast. Vind ik tenminste.

Net als veel andere Nederlanders vind ik dat ik niet bang moet zijn, dat we nu niet moeten generaliseren, dat we het hoofd koel moeten houden. Ik vind een heleboel. Dat is niet het probleem.

Ik voel alleen niet zoveel. Buiten stormt het, maar in mijn binnenwereld is het sinds de aanslagen windstil. Ik voel me niet bang, niet boos. En ik ben niet echt verdrietig. Alsof ik geflirt heb met Medusa. Hoe dreigender de krantenkoppen, hoe minder emoties ik lijk te hebben. Ik vind dat vooral heel stom van mezelf, want het zou toch andersom moeten zijn.

Ik moet denken aan De tijger ontwaakt van Peter A. Levin, mijn lievelingszelfhulpboek. Levin is een NASA-professor en gespecialiseerd in menselijk traumaverwerking. In zijn boek beschrijft hij hoe de mens en vooral diens lichaam omgaat met traumatische gebeurtenissen, van welke aard dan ook. Hij stelt dat mensen in nood net zo zijn als dieren in nood. En dieren hebben in levensbedreigende situaties een beperkte actieradius. Het is bevriezen, vechten of vluchten. 

Stel, een leeuwenkoning grijpt een antilope. Zijn klauw boort diep in de kont van het beest. De antilope bevriest, dat wil zeggen dat hij voor dood speelt en tegelijkertijd al zijn gevoel compleet uitschakelt, zodat hij geen pijn voelt als hij wordt opgepeuzeld.
Het wezenloze beest staat strak van de stress. Als hij toch de kans ziet, zal hij opeens wegrennen of vechten. Al is dat laatste voor een antilope niet echt een optie. Als de dreiging geweken is, gaat het dier trillen. Om alle stress uit zijn lichaam te krijgen.

De NASA-traumadokter stelt dat wij mensen niet veel anders doen. Geconfronteerd met dreiging is het ons oerinstinct dat het stuur overneemt. In alle stress splijten we onze ziel van ons lichaam en stoppen we ons hart in de vriezer.
Het probleem is dat mensen vaak blijven hangen in die overlevingsmodus, concludeert Levin na jaren werken met traumapatiënten. Dat we niet ontwaken uit de overspannen overlevingsstand, en dat we liever bevroren blijven of woedend, dan dat we ontdooien. We zijn bang voor wat het smeltwater met zich meebrengt.