Mijn vader vindt dat de politie harder optreedt tegen linkse demonstranten dan tegen rechtse demonstranten. ‘Linkse activisten zijn een groter gevaar voor de zittende macht’, zegt hij. ‘Dus daarom worden ze harder aangepakt.’ Mijn vader is een overtuigd marxist (hij liep met hamer en sikkel op zijn Sintmijter, zoals te zien in mijn documentaire Zwart als roet). Het is daarom duidelijk dat hij via een 'anti-heersende-klasse-bril' naar de politie kijkt.
Zaterdag 6 februari vindt er bij de Stopera in Amsterdam een Pegida-demo plaats. Tegelijkertijd wordt er elders in de stad gedemonstreerd tegen racisme en voor een ruimhartig vluchtelingenbeleid. De laatste tijd zijn er veel demonstranten gearresteerd, en daarom vraagt Sunny Bergman zich af of de politie wel rechtvaardig en politiek neutraal optreedt.
verbijsterd
Eind 2014 werd ik zelf tijdens het filmen van een vreedzaam protest tegen Zwarte Piet in Gouda gearresteerd samen met een grote groep activisten. Afgelopen donderdag bleek dat de arrestanten niet worden vervolgd wegens gebrek aan bewijs. Allen krijgen een schadevergoeding en advocaat Willem Jebbink ‒ die de activisten juridisch bijstaat ‒ concludeert: ‘Het feit dat de boel uit de hand liep, komt doordat de politie ingreep. Uiteindelijk waren zij het die een kinderfeest verstoorden, niet mijn cliënten.’ Wat mij ook opviel in Gouda: de politie liet de extreemrechtse groepjes, die de antiracisme-activisten probeerden uit te dagen, ongemoeid.
Een halve maand na mijn arrestatie te Gouda ontving ik een doodsbedreiging per brief. Ik vroeg de officier van justitie ‒ die mijn zaak behandelde ‒ of hij kon onderzoeken of de dreiging uit georganiseerde extreemrechtse kringen kwam. ‘Nee hoor’, antwoordde hij luchtig. ‘Extreemrechts doet namelijk nooit iets gewelddadigs.’
Ik was verbijsterd en weinig gerustgesteld door deze voorbarige conclusie. Daarom vraag ik me af of mijn vader wellicht gelijk heeft: is de politie harder tegen links dan tegen rechts? En wat zijn eigenlijk de rechten van demonstranten? Wanneer mag de politie een demonstrant arresteren?
Ik vraag me af of mijn vader gelijk heeft: is de politie harder tegen links dan tegen rechts?
intimidatie door agent
Donya Alinejad is onlangs in Spijkenisse gearresteerd terwijl ze tegen Wilders’ verzetsspray-actie demonstreerde. Het feministisch protest en de arrestaties kwamen groots in het nieuws, vooral vanwege de PVV’er die met kind op de arm riep: ‘Daar moet een piemel in!’ en ‘Jullie willen verkracht worden!’
‘Hoe heeft de politie jullie behandeld?’ vraag ik Donya. ‘Voelden jullie je beschermd door hen?’
Donya moet hard lachen. ‘Absoluut niet! We werden vanaf het moment dat we de trein uit stapten door de politie gevolgd. Ze namen zelfs foto’s van ons, met een lange lens. Toen we eenmaal begonnen, pakte de politie onze megafoon af en duwde ons naar de rand van het plein. Dat was het moment dat omstanders tegen ons begonnen te schreeuwen. De politie had er toen voor kunnen kiezen om tussen ons en de rest in te gaan staan. Wij wilden vervolgens weer terug in de buurt van Wilders komen. Maar de PVV’ers op het plein hielden ons tegen. Ook toen deed de politie niets. In plaats daarvan omsingelden ze ons en duwden ons naar een achterafsteegje. Ze vroegen om onze ID. Wij weigerden die te geven. “Waarom vraag je ons? Waarom niet de andere mensen op dit plein?” zeiden we. Vervolgens werden we gearresteerd. We kregen verschillende redenen voor ons arrest: weigering om te identificeren, verstoring van de openbare orde, weigering tot gevolg geven aan bevel, opruiing. Toen ik in de cel zat werd ik geïntimideerd door een agent. Hij vloekte en bedreigde me: dat hij me de trap op zou schoppen als ik niet meewerkte.’
gevaar voor de openbare orde
Advocaat Jebbink, die ook deze groep vrouwen bijstaat: ‘Het recht op demonstratie is een grondrecht. De politie hoort niet zomaar in te grijpen, alleen als er sprake is van aantoonbare dreiging ten aanzien van de openbare orde. Daarvan was in het geval van de tegendemo van de feministen natuurlijk geenszins sprake. Sterker nog: de politie zou deze tegendemonstranten moeten beschermen in hun grondrecht.’
‘Worden linkse demonstranten vaker opgepakt dan rechtse?’ vraag ik hem.
‘Ja. Maar dat komt waarschijnlijk omdat linkse activisten vaker tegendemo’s organiseren. Er ontstaat dan een kort lontje bij de politie. Ook mag de politie alleen vragen om een legitimatie als er een gegronde reden voor is, bijvoorbeeld gevaar voor de openbare orde. En nogmaals: die vrouwen waren geen gevaar voor de openbare orde.’
Ik vind het ingewikkeld om feministische en antiracisme-activisten op één lijn te stellen met Pegida-betogers
zijn het nu linksen of rechtsen?
Tijdens een Pegida-demonstratie op 16 december in Rotterdam werd Reinier de Vries gearresteerd terwijl hij stond te wachten totdat de rest van de antiracismedemonstranten zouden arriveren voor een tegendemo. ‘We stonden gewoon tussen andere mensen, waarschijnlijk Pegida-aanhangers’, vertelt Reinier. ‘We hadden geen spandoeken en we joelden geen leuzen. Een agent liep op een makker van me af en vroeg om zijn legitimatie. Ik wilde gaan filmen, maar toen pakte een andere agent mijn telefoon af. Vervolgens werden we gearresteerd, zogenaamd vanwege het verstoren van de openbare orde. In de bus hoorden we agenten zeggen: “We hebben de linksen.” In totaal hebben we zo’n negen uur vastgezeten.’
‘Waarom denk je dat de politie jullie eruit pikte?’ vraag ik.
‘Wij waren de enige donkere mannen op het plein. Misschien daarom? Ik vind het willekeur. Tijdens de antipietdemo in Meppel werden we uitgedaagd door extreemrechtsen, die ons uitscholden voor apen en zo. Maar daar deed de politie niets tegen.’
‘Hoe wist je dat het extreemrechtsen waren?’
‘Ze hadden bomberjacks aan en kisten. Maar ik geef toe, het is complex. De jongens van de AFA (antifascistische actie) hebben namelijk een beetje dezelfde kleding aan. Maar dat zijn juist goeie jongens. Tijdens de Pegida-demo werden de AFA-jongens niet gearresteerd, misschien vanwege hun kleding. Ik zag vanuit het busje de politie in verwarring kijken: zijn het nu linksen of rechtsen?’
Ook Gerbrig Klos van Amnesty International vindt het gedrag van de politie jegens demonstranten zorgelijk: ‘Etnisch profileren druist in tegen wezenlijke grondrechten. En een zogenaamd aanstootgevende mening kan geen aanleiding zijn voor het vragen naar legitimatie. Bovendien: wat doet de politie met die informatie? Leggen ze een database aan van activisten? Maar het is volgens mij onjuist om te stellen dat linkse activisten harder worden aangepakt. De regels voor de Pegida-demonstraties zijn ook niet mals.’
de straat op
Ik vind het zelf ingewikkeld om feministische en antiracisme-activisten op één lijn te stellen met bijvoorbeeld Pegida-betogers of de actie van Wilders met zijn verzetsspray. ‘Wanneer eindigt vrijheid van mening en wordt iets gekwalificeerd als haatzaaien?’ vraag ik Jebbink. ‘Is het neerzetten van alle mannelijke asielzoekers als verkrachters geen haatzaaien?’
Jebbink antwoordt stellig: ‘Wat mij betreft valt wat Wilders deed onder haatzaaien. En als Pegida zegt dat alle moslims het land uit moeten, is dat ook haatzaaien.’
Ook Pegida-aanhangers hebben het volste recht op demonstratie, vindt Donya. ‘Maar veel organisaties die zich achter Pegida scharen hebben geweld gepleegd en uiten zich openlijk als nazi’s. Ik snap niet dat de politie in het verleden een cordon sanitaire rondom de Pegida-betogers vormde. Tegendemonstranten werden door de ME weggejaagd. Terwijl: in Duitsland is het bijvoorbeeld heel normaal om massaal de straat op te gaan tegen Pegida. De sterkste reactie is om in groten getale tegen hen op te staan. En hopelijk doen we dat zaterdag 6 februari.’