Sunny Bergman gaat naar aanleiding van de bangalijsten op onderzoek naar de historische wortels van 'sletvrees'.

De Groningse studentenvereniging Vindicat publiceerde onlangs een bangalijst; een lijst met namen van vrouwen die bekend staan als ‘makkelijk’, met als verheffende slotzin: ‘Moge de gore wijven met hun kut over een kanon worden getrokken.’

Bangalijsten zijn niet nieuw. Jongens gebruiken al sinds jaar en dag deze lijsten als een soort aanprijzing- lekkere makkelijke wijven!!!!- maar tegelijk als een waarschuwing. Want met ‘een banga’ ofwel een slet wil je blijkbaar geen relatie. Een klassiek voorbeeld van sletvrees.

Uit een interview dat ik deed met een vrouwendispuut in Utrecht, kwam naar voren dat je als meisje beter niet te veel seks kunt hebben, omdat dit schadelijk is voor je reputatie. De studentes vertelden me over een bevriend mannenhuis waar een bangalijst wordt bijgehouden. De meiden die daarop staan zouden met drie of meer jongens uit het mannendispuut seks hebben gehad. Als je eenmaal op zo’n lijst staat, is je kans op een serieuze relatie vergooid. Er zijn nu eenmaal meisjes om mee te neuken en meisjes om mee te trouwen.

"seksbeleving cultureel bepaald"

Om uit te zoeken hoe dit negatieve beeld van vrouwelijke seksualiteit is ontstaan sprak ik voor mijn documentaire Sletvrees met Véronique Mottier, professor in de sociologie en gespecialiseerd in de Westerse geschiedenis van seksualiteit aan de universiteit van Cambridge

‘Beleving van seks is geen biologische, universele ervaring, maar wordt vooral cultureel bepaald,’ zegt ze. ‘En onze westerse context wordt gedomineerd door de religieuze historie.’

We lopen langs een groepje studenten dat croquet speelt op een keurig gazon, met op de achtergrond de oude universiteitsgebouwen van Cambridge. We stappen Jesus College Chapel binnen, een oude kapel waar het licht als goddelijke stralen in banen door de hoge glas-in-loodramen op de vloer valt.

‘Het christendom zag seks als zondig. Zelfs binnen het huwelijk werd seks alleen geaccepteerd voor de voortplanting. Maagdelijkheid en onthouding werden gezien als de hoogste religieuze idealen.’

Boven ons een afbeelding van de verering van de heilige maagd Maria in glas-in-lood. Ze houdt haar baby Jezus beschermend in de arm en kijkt bescheiden naar beneden. ‘Maria werd als maagd neergezet. Ze is een heel belangrijk rolmodel, de moeder van de kerk, en daarom iemand die seksueel volstrekt puur behoort te zijn.’

‘En Eva, waar staat die voor?’ vraag ik.

‘De vrouw als belichaming van zonde. Eva verleidt Adam. Zij staat voor vrouwelijke zwakte. Zij leidt tot de zondeval. De archetypes van Eva en Maria zijn nog alomtegenwoordig. Je kent het wel: een man wil een hoer in de slaapkamer en een dame aan zijn arm. Freud noemde dat het madonna-hoercomplex. Hij zei dat sommige mannen het moeilijk vinden opgewonden te raken van hun vrouwen omdat ze hen te veel respecteren; ze zien hen meer als moeder. Sommige mannen raken alleen opgewonden van vrouwen die ze als prostituees zien, of als sletten.’

Vibrotherapie

Daarna neemt Véronique me mee naar het depot van het wetenschapsmuseum in Londen. In een hok vol met archiefkasten filmen we met siermotieven bewerkte metalen kuisheidsgordels. Ze hebben piepkleine gaatjes voor poep en plas. Naast de kuisheidsgordels liggen een soort ouderwetse drilboren die met de hand aangeslingerd kunnen worden. Op de plek waar normaal de schroef uitsteekt, zit een met stof bekleed rondje. ‘Dit werd op de clitoris geplaatst,’ zegt de conservator, een jonge vrouw die met enthousiasme over de voorwerpen praat. Veronique vult aan: ‘Totdat de vrouw klaarkwam. Vibrators komen voort uit doktersbehandelingen van hysterische vrouwen. Voor de komst van vibrators bevredigden dokters vrouwen handmatig. Hysterie was een veelvoorkomende diagnose bij vrouwen in de negentiende eeuw. En deze hysterie kon volgens de medische wereld worden opgelost door ‘de nerveuze spanning’ een uitlaatklep te geven, middels een orgasme. Alleen noemden ze het toen geen orgasme, maar een ‘paroxisme’- een hevige aanval.'

gedwongen sterilisatie

Ik stel me het voor: bosjes vrouwen uit de middenklasse die zich naar de dokter spoeden om zich met de benen in stijgbeugels door hem te laten klaarvingeren. Volgens de conservator kregen de artsen van deze vingermarathons al snel pijnlijke krampen – een soort vinger-RSI – en gaandeweg werd de vibrator ontwikkeld als oplossing hiervoor. Ik pak een van de ouderwetse vibrators en draai aan het hendeltje waardoor het ronde kussentje op en neer begint te trillen.

Veronique legt me uit dat met de opkomst van de wetenschap in de negentiende en twintigste eeuw er modellen werden ontwikkeld die seksualiteit analyseerden als iets biologisch. Daarbinnen werd een groot onderscheid gemaakt tussen mannelijke en vrouwelijke seksualiteit. In het biologische model werd mannelijke seksualiteit als van nature agressief en promiscue omschreven. Vrouwen werden gezien als kuis en passief van aard, slechts in seks geïnteresseerd als middel tot voortplanting. Vrouwen met seksuele verlangens vond men abnormaal, ziek, en hun gedrag moest dus behandeld worden.      

‘Er waren ook gruwelijkere behandelingen, zoals cliterodectomie,’ vervolgt Véronique. ‘Sommige ziekenhuizen begonnen ermee eind negentiende eeuw. En veel West-Europese landen hadden in het recente verleden nog een gedwongen sterilisatiebeleid.’

‘Gedwongen sterilisatie?’ vraag ik ontzet.

‘Alleenstaande moeders uit de arbeidersklasse, die seks buiten het huwelijk hadden, werden gesteriliseerd. Nymfomanie was een van de redenen. Je kon worden aangegeven als iemand uit je buurt je bijvoorbeeld voortdurend met andere mannen zag dansen. Dat werd nog tot in de jaren zestig gedaan. En als een vrouw van promiscuïteit werd verdacht kon ze ook opgesloten worden in een soort gevangenis, om heropgevoed te worden.’

Slet-sletterig-sletteren

Concluderend: sletvrees is ontstaan uit een combinatie van onze christelijke erfenis, waardoor we seks als zonde zijn gaan beschouwen, en een biologisch model waarbij een vrouw die lust vertoont ‘onnatuurlijk’ is.

Doordat ‘banga’ of ‘slet’ een zelfstandig naamwoord is, wordt het gedrag van de zogenaamde slet tot de kern van haar identiteit gemaakt. Als je het concept ‘slet’ of ‘sletterig’ ter discussie wilt stellen zou je kunnen zeggen: zij wordt gesletteerd. In het Engels klinkt het beter: enslutted. En-slutted. Het is immers een kwaliteit die van buitenaf op iemand geprojecteerd wordt. Het woord zegt uiteindelijk natuurlijk meer over degene die het in de mond neemt dan over degene die ermee bestempeld wordt.

Wanneer je het woord ‘slet’ gebruikt om iemand te beschrijven, betekent dat dat je het systeem onderschrijft dat vrouwen verdeelt in goede/niet-sletterige, en slechte/sletterige vrouwen. En dit gedachtegoed is klaarblijkelijk nog heel normaal bij hoogopgeleide witte mannen in het studentencorps.

En niet alleen binnen het studentencorps. Ik lees in de HP van deze week een stukje over mijzelf: ‘Ik ken Sunny nog van de tijd dat ze bij Waskracht van de VPRO werkte. Ze had een flinke reputatie in die zin dat ze het met iedereen deed die er toe deed.’ Ik was dus een slet én een golddigger. Ook een zichzelf serieus nemend journalistiek tijdschrift diskwalificeert ongegeneerd vrouwen op basis van hun (vermeende) seksuele activiteit.

meer sunny bij de vpro