‘Als je een succesvolle carrière wilt opbouwen binnen de wetenschap, dan is dit een slecht begin.’ De collega’s van Richard Davidson waren weinig enthousiast toen de neurowetenschapper begin jaren negentig opperde de effecten van meditatie te willen onderzoeken.
In Free the Mind van documentairemaker Phie Ambo, blijkt dat de professor – in 2006 door Time Magazine uitgeroepen tot een van de honderd meest invloedrijke personen ter wereld – zijn eigen plan heeft getrokken. Ja, de kritiek bracht Davidson even aan het twijfelen. Maar na een gesprek met de Dalai Lama in 1992 wist hij het zeker: meditatie is wel degelijk een belangrijk onderzoeksgebied. Sterker, meditatie maakt mensen gelukkiger, zo luidt zijn hypothese.
Op dit moment richt de neurowetenschapper zich in het Waisman Center van de Universiteit van Wisconsin op mensen die kampen met een psychisch defect. Ambo volgde drie van hen tijdens hun deelname aan het onderzoeksprogramma van Davidson.
Een van de participanten is oud-militair Steve J. Lee. Zonder kalmerende medicijnen slaapt de veteraan niet en hij is snel agressief. Nog altijd worstelt hij met zijn ‘oude ik’, die tot verschrikkelijke dingen in staat was gedurende de oorlog. Als kind werd hem dikwijls gevraagd hoe het toch kon dat hij altijd maar lachte. Die vraag heeft hij na zijn uitzending niet meer gekregen. Steve is een cynisch man geworden.
De strijd heeft ook voormalig marinekapitein Richard Low veranderd. Hij ‘leeft niet meer, niet écht’ en na de oorlog scheidde hij van zijn vrouw. Low is blijven hangen in de ervaringen die hij opdeed in Bagdad. De beelden, de geuren, de geluiden. Richard hoeft geen moeite te doen ze weer op te rakelen. Erover praten, dat doet hij zelden. Net als Steve kampt Richard met een posttraumatische stressstoornis.
De vijfjarige Will uit Free the Mind kent andere problemen. Het jongetje is op z’n derde gediagnosticeerd met ADHD en heeft daarnaast een serieuze liftenfobie. Will slaat zichzelf geregeld.
In de documentaire zien we hoe professor Davidson het brein van Steve, Richard en Will probeert te kalmeren met behulp van ademhalingstechnieken en yogaoefeningen. Hij onderwerpt zijn proefpersonen aan een trainingsprogramma van een week. Of dat genoeg is om de structuur en de functie van het brein voor langere duur te beïnvloeden, durft de wetenschapper nog niet te zeggen. De resultaten die uit de eerste psychologische tests naar voren komen geven in ieder geval goede hoop.
VPRO Import: Free the mind
Nederland 2, 23.50-1.05 uur