Newspeak is allang geen literaire hyperbool meer. Donald Rumsfeld excelleert erin.

2Doc: The Unknown Known
Nederland 2, 21.50-23.30 uur

Taal is een machtig wapen. Noem een militaire missie een ‘politietrainingsmissie’ en het leger wordt opeens civiel. Door een invasie te betitelen als ‘Blijvende Vrijheid’ verandert oorlog in vrede. En als we slachtoffers van een bombardement collateral damage noemen, klinkt het niet alsof het om mensen gaat.

Donald Rumsfeld, voormalig minister van defensie van Amerika, was zich als geen ander bewust van het effect van zijn woorden tijdens de vele persbijeenkomsten na 9/11 en het begin van de War on Terror. De vpro vertoont vandaag de fascinerende documentaire The Unknwon Known’ (2013) van de vermaarde Amerikaanse documentairemaker Errol Morris (van onder andere het Oscarwinnende The Fog of War, over een eerdere minister van Defensie: Robert McNamara). In The Unknown Known goochelt Rumsfeld met definities en uitspraken. Naar eigen zeggen was hij erg bezig met het denken over ‘wat woorden betekenen, wat mensen denken dat ze betekenen en welke het beste gebruikt kunnen worden in het voordeel van de Verenigde Staten’. En zo worden bijvoorbeeld martelingen van gevangenen ‘agressieve behandeling’. Zowel tijdens de persconferenties van destijds als in deze documentaire is Rumsfeld er een meester in om lastige of hem onwelgevallige vragen te ontwijken. Of hij weerspreekt simpelweg iets wat hij eerder heeft gezegd. Ook al staat het op beeld of in een van de vele memo’s (‘sneeuwvlokjes’) waarmee hij zijn omgeving bombardeerde. Rumsfeld creëert zijn eigen waarheid, en als die niet meer voldoet, past hij die gewoon aan. Taal is voor hem geen middel om dingen te verhelderen, maar om ze te verhullen.

Wat wel helder wordt is dat Rumsfeld in zijn lange carrière (hij diende ook als minister van Defensie onder president Gerald Ford van 1975 tot 1977) nooit voorstander is geweest van een passieve houding, ‘als je vrede verlangt, wees dan voorbereid op oorlog’.
In zijn autobiografie Known and Unknown (2011) schrijft hij dat het verwijderen van Saddams wrede regime een stabielere en veiligere wereld heeft gecreëerd. De opmars van Isis zal hij ongetwijfeld moeiteloos in dit beeld kunnen passen.