Jan Leyers springt heen en weer over de kloof tussen arm en rijk.

São Paulo, Los Angeles, Johannesburg, Havana, Dubai, Berlijn, Peking en New Delhi. In de nieuwe achtdelige documentairereeks Arm & rijk, een samenwerking tussen Canvas, VPRO en het Belgische productiebedrijf Sultan Sushi, loopt de Vlaamse presentator Jan Leyers aan beide zijden van de kloof die wereldwijd gaapt tussen ‘haves’ en ‘have-nots’. Leyers praat met geslaagde zakenlui en filantropen, maar ook met inwoners van Braziliaanse sloppenwijken en dakloze Amerikanen. Vanaf vanavond is dat te zien bij Canvas, maar volgende maand ook bij de VPRO.

De serie begint een paar weken nadat alle wereldleiders en bazen van internationale bedrijven hun vliegtuig naar huis weer hebben gepakt vanuit het Zwitserse ski-oord Davos, nadat zij daar onder de paraplu van het World Economic Forum vergaderd hebben over de grootste problemen van deze tijd. Voorafgaand werd een top tien van zorgen vastgesteld, waarin de grote ongelijkheid tussen en arm en rijk prominent figureerde. Dat vuur was opgestookt door een alarmerend rapport van ontwikkelingsorganisatie Oxfam. De opstellers hiervan kwamen met een paar schrijnende vergelijkingen, zoals dat de armste helft van de wereldbevolking evenveel vermogen heeft als de 85 rijkste bewoners van de aarde. Maar ook: zeven op de tien mensen leeft in een land waar de economische ongelijkheid de afgelopen dertig jaar is toegenomen.

Die scheve verdeling baarde in Davos vooral zorgen omdat ze een fikse katalysator is van maatschappelijke onrust. Met name als ook de opwarming van de aarde de armen hard raakt. Tijdens een van de paneldiscussies probeerde klimaatactivist Al Gore dat concreet te maken: volgens hem ontstond de Arabische Lente eind 2010 in Tunesië doordat de voedselprijzen omhoog waren geschoten na het mislukken van oogsten in Rusland. En de burgeroorlog in Syrië heeft in zijn ogen veel te maken met de ernstige droogte waarmee het land in de jaren ervoor kampte, waardoor veel mensen naar de steden zijn getrokken en daar de sektarische spanningen toenamen.
Volgens het Oxfam-rapport is in tien jaar tijd het aantal miljardairs in India toegenomen van minder dan zes tot 61, op een bevolking van ruim een miljard. Het meeste geld wordt verdiend in de mijnbouw, het vastgoed, de telecommunicatie en de bouwsector. Maar er gaat erg weinig geld naar gezondheidszorg en sociale vangnetten.
Een ander voorbeeld is het parlement van Pakistan, dat louter rijke mensen herbergt. Het merkwaardige is dat het merendeel van de volksvertegenwoordigers geen inkomstenbelasting betaalt, iets wat zijn weerslag heeft op wat de regering voor de armen kan doen.
In Afrika blijkt er een verband tussen de hoeveelheid natuurlijke rijkdommen die een land exporteert (zoals olie in Angola en metalen in Congo) en de ongelijkheid tussen arm en rijk. De Afrikaanse economieën mogen dan wel groeien door de uitvoer, maar die toegenomen welvaart wordt niet gedeeld.
Ondanks deze voorbeelden is volgens de VN de groep allerarmsten sinds 1990 gehalveerd. De ironie is alleen dat juist dat de onrust vergroot. Want in de regel gaan niet de armsten, maar de mensen uit de middenklasse de straat op.

Arm en Rijk wordt zondagavond uitgezonden om 20.15 uur op Nederland 1.

9 maart: Peking
16 maart: Johannesburg
23 maart: Havanna
30 maart: Delhi
6 april: Los Angeles
13 april: Sao Paulo