Hij werd door zijn leerling Rietveld ‘een vakman, een voorganger en vernieuwer’ genoemd, maar Piet Klaarhamer is altijd een onbekende architect en ontwerper gebleven.

RegioDoc
Dinsdag, NPO Doc, 22.25-22.50 uur
 
In de maand oktober toont NPO Doc iedere dinsdagavond de beste documentaires die de regionale omroepen te bieden hebben. Deze week is het de beurt aan de door RTV Utrecht gemaakte documentaire Piet Klaarhamer: Mooie huizen van een vergeten architect. De film vloeit voort uit de tentoonstelling Rietveld over Klaarhamer die begin dit jaar te zien was in het Centraal Museum in Utrecht.
Architect en ontwerper Piet Klaarhamer (1874-1954) bouwde in de jaren tien en twintig van de vorige eeuw in Utrecht verschillende woonhuizen rond het Wilhelminapark en in de wijk Oog in Al. Hij was een leerling van Berlage en de leermeester van Gerrit Rietveld, maar toch is Klaarhamer vrijwel onbekend bij het grote publiek. Zijn architectuur kenmerkt zich door heldere vormen en een doelmatige indeling. De huizen hebben traditionele dakvormen, moderne stalen ramen, markante bakstenen schoorstenen, horizontale betonlateien en subtiel verspringende volumes.
Deze kenmerken zien we terug in de documentaire, waarin vooral veel aandacht wordt besteed aan de woningen die Klaarhamer realiseerde in de wijk Oog in Al. Hij werd betrokken bij de opzet van de wijk door de Nederlandse Vereniging van Huisvrouwen, die het initiatief nam voor woningbouwvereniging Buiten Thuis. In 1920 begon men met de bouw van een aantal ruime middenstandswoningen aan de rand van het park Oog in Al. Het moest een oase van rust worden in de jachtige stad.
Doorgeefluik
In de film wordt een aantal huidige en oud-bewoners gevraagd hoe het was of is om in een Klaarhamerhuis te wonen. De antwoorden zijn divers ,maar wat overeenkomt is dat men vooral te spreken is over het ontwerp, dat licht, lucht en ruimte schept. Oud-bewoners halen herinneringen op aan het doorgeefluik van de keuken naar de eetkamer, het granito-aanrechtblad en het kolengat in de kelder. Bijna lyrisch vertelt een eigenaar hoe senang en bevoorrecht hij zich voelt.
Wat de huizen nog iets extra’s geeft is het feit dat ze geheel onderkelderd zijn, waardoor ze een halve meter boven straat­niveau liggen, wat weer een mooi uitzicht biedt op het belendende park.
Gerrit Rietveld, die zelf van 1925 tot 1938 in Oog in Al in een huis van zijn leermeester woonde, noemde Klaarhamer in diens memoriam ‘een vakman, een voorganger en vernieuwer’. Mooie woorden, maar het heeft er niet toe geleid dat Klaarhamer net zo bekend werd als zijn tijdgenoten J.J.P. Oud, Dudok en Robert van ’t Hoff.
De makers van Piet Klaarhamer: Mooie huizen van een vergeten architect hopen daar alsnog verandering in aan te brengen.
© rtv utrecht

Klaarhamerhuis in Utrecht