afluistercultuur

Dinsdag, NPO 2, 23.00-0.55 uur

 

Woensdag, NPO 2, 23.00-0.00 uur

 

Medewerkers van de National Security Agency waren in shock op 11 september 2001. Logisch natuurlijk, maar de angstaanjagende beelden uit New York en Washington waren niet de enige oorzaak. Nee, de werknemers van de meest geheime geheime dienst van het land waren deels ook van slag doordat niemand van hen de aanslagen had zien aankomen. Terwijl uitgerekend de NSA verantwoordelijk was voor het wereldwijd afluisteren van terroristische groeperingen en andere bedreigingen in het kader van homeland security. Althans, wereldwijd… in ieder geval de wereld buiten Amerika. Want zo strikt als de NSA de afluisterwetgeving toepaste vóór 9/11– ‘nooit doen op Amerikaans grondgebied’ – , zo vrij interpreteerden ze haar daarna. Onder meer door de onthullingen van voormalig NSA-medewerker Edward Snowden weten we immers inmiddels dat de Verenigde Staten na 9/11 maar al te graag de eigen burgers afluistert.

Op basis van de door Snowden gelekte geheime documenten wisten programmamakers van de Amerikaanse publieke omroep PBS een gedetailleerde reconstructie te maken van de totstandkoming van het binnenlandse afluisterprogramma onder president Bush. Ex-medewerkers van de NSA, journalisten en regeringsvertegenwoordigers vertellen in de documentaire United States of Secrets tot welke uitersten de regering ging om het afluisterprogramma onder de pet te houden. De intrigerende, tweedelige documentaire kijkt weg als een spannende politieke spionagethriller over het reilen en zeilen van een overheid die willens en wetens illegaal handelt door het internet- en telefoonverkeer van de eigen burgers af te luisteren.

Vier jaar lang lukte het de regering-Bush om de NSA-praktijken buiten de pers te houden. Tot The New York Times uitpakte met het afluisterschandaal. Het land stond op z’n kop. Dat de NSA informatie van buitenlanders aftapt, tot bevriende leiders als Cameron en Merkel aan toe, soit. Maar de eigen burgers afluisteren? Het volk schreeuwde moord en brand. De bescherming van Amerikaanse staatsburgers was immers al sinds 1792 geregeld door het vierde Amendement op de grondwet. Hierin ligt vast dat de persoonlijke levensvrijheid van Amerikanen niet geschonden mag worden door de overheid, tenzij er een gerechtelijk bevel aan ten grondslag ligt. En dat bevel ontbrak, zeker gezien de grootschaligheid waarmee de NSA internet- en telefoonverkeer aftapte.

Met de komst van Obama zou alles veranderen. Hij predikte zijn change-mantra aan ieder die het horen wilde en beloofde alle geheime activiteiten grondig tegen het licht te houden. Waar hij de privacy van Amerikanen wel besloot te respecteren, lijkt de rest van de wereld het nakijken te hebben. ‘Little change after Snowden’,kopte The Washington Post eerder deze maand nog.