Deze week komen twee films uit van Marten Leurdijk over Willem (en Daan) Ekkel. Op VPRO.nl 'Jonge helden, de beuk erin!' en in het Ketelhuis gaat 'Jonge held –
Het leven én de dood van Willem Ekkel' in première.

Hugo Hoes

Was je een fan van Jonge helden?

Marten Leurdijk: ‘Ik vond het een mooi programma, maar ik zou mezelf geen fan noemen. De tweeling zat bij mij op de lagere school, dus ik kende ze van vroeger. Onze zussen waren bevriend, wij niet. Ik was ze ook al uit het oog verloren, totdat ze op televisie verschenen.’

Wanneer is dit filmproject begonnen?

‘Toen ik via mijn zus of moeder hoorde dat Willem ongeneeslijk ziek was en ook nog vader zou worden. Dat was niet voor te stellen. En dat gold ook voor de manier waarop hij met zijn ziekte omging. In die tijd [Willem Ekkel overleed in 2002] werkte ik aan mijn eerste film. Over een jongen die in de jungle van Costa Rica een huis bouwt. Was ook een spontaan project.’

Veertien jaar geleden was het idee er.

‘Ja, maar je kunt natuurlijk geen film maken als iemand net is overleden. In 2005 heb ik er voor het eerst over gesproken met Frank Wiering van de vpro. Ook is er nog een plan geweest voor een radiodocumentaire. Dat is makkelijker te produceren. En ik heb het verschillende keren met Daan besproken. Het idee is gebleven en in 2013 heb ik een cameraman gezocht en zijn we gaan draaien.’

Wat vond Daan van je plan?

‘Hij vond het goed, maar wilde dat het een film werd over Willem en hoe die was tijdens zijn ziekte. Zijn “verlichting” eigenlijk. Dat was voor Daan het belangrijkste, en dan wilde hij wel meewerken. Dat Jonge helden geloofde hij wel. Maar je kunt geen film maken zonder Jonge helden. Als ik zeg Willem zegt iedereen Daan en dan Jonge helden. Daan is ook helemaal niet van het terugblikken. Ik denk niet dat hij ooit iets heeft teruggezien of -gelezen. Zijn vader heeft wel een heel archief. Daan was daar helemaal niet mee bezig. Het was destijds wel belangrijk, maar ze waren met zo veel andere dingen bezig. Ze hingen niet aan roem en keken ook absoluut niet op tegen Hilversum. Op een gegeven moment wilde Willem ook stoppen met Jonge helden, omdat hij meer wilde doen dan enkel presenteren. Daar was Daan het ook helemaal niet mee eens. Al was hij zelf nooit op tijd, hij vond het programma wel belangrijker dan Willem. Maar hij handelde er niet naar.’

Ze hingen niet aan roem en keken ook absoluut niet op tegen Hilversum.

Marten Leurdijk

Ben je in 2013 met een script begonnen te filmen?

‘Nee, met helemaal niets en dat heb ik bewust zo gehouden. Ook zonder voorgesprekken, omdat ik het spontaan wilde houden. Het eerste interview was met Frank Wiering en aan hem vroeg ik wie ik nog meer moest interviewen. Hij noemde allerlei namen en zo ging het verder. Vaak zeiden geïnterviewden uit zichzelf: je moet die en die vragen. Als ik dan contact opnam was het altijd: ja, Willem, die heb ik in mijn hart gesloten. Bijna iedereen reageerde direct positief. Alleen een redacteur van Veronica’s reisgids Costa wilde niet meewerken. Die mailde dat Willem niet vooruit te branden was. Dat Costa paste ook niet bij hem.’

Daan haalde zijn neus op voor de Veronica-programma’s.

‘Ja, maar Ekkel index was ook van Veronica en daar werkte hij ook aan mee. Net als Terug naar de kust. Zolang hij mocht doen wat hij wilde, vond hij het prima. Veronica was zo ongeveer het tegenovergestelde van de vpro.
Veel vpro’ers hebben Ekkel index nooit gezien. Eigenlijk was het ook een soort Jonge helden.’

Voor wie heb je dit gemaakt?

‘In de eerste instantie voor Willems dochter Loeloe en de rest van zijn familie. Klinkt misschien stom, want dan kunnen mensen gaan denken dat het alleen interessant is voor hen. Is niet zo. Ik wil verder met filmen en hoop dat veel mensen hem gaan zien. Maar dat is nog wel een probleem.’

Hoezo?

‘Nou.. ja … Het was ook heel lastig om via de vpro enige hulp te krijgen. Als je geen producent bent of hebt, is er bijna geen ingang te vinden in Hilversum. Alles heb ik zelf moeten doen. Een crew zoeken bijvoorbeeld is al een enorm karwei, vooral als je iedereen moet vragen of ze zoveel mogelijk vrijwillig willen meewerken. En dan afspraken maken op dagen dat crew en geïnterviewden kunnen. En weer opnieuw inplannen wanneer afspraken worden afgezegd.’

Vaak zeiden geïnterviewden uit zichzelf: je moet die en die vragen. Als ik dan contact opnam was het altijd: ja, Willem, die heb ik in mijn hart gesloten. Bijna iedereen reageerde direct positief.

Marten Leurdijk

Zeg je nu dat de VPRO niet wilde meewerken?

‘Het is een ingewikkeld verhaal. Ik heb al vroeg laten weten dat ik hier mee bezig was. Mijn plan kwam bij de afdeling Documentaires. Zij hebben een bepaalde filosofie over documentaires. Die moeten filmisch zijn met zo min mogelijk talking heads. Mijn film is vooral talking heads. Uiteindelijk heb ik een samenvatting van de film gemonteerd die naar hoofdredacteur Televisie Stan van Engelen is gegaan. Stan was enthousiast en zei dat het zien van Jonge helden voor hem een van de redenen was geweest om bij de televisie te gaan werken. Hij heeft de montage aan de netmanager getoond, maar die zag er niets in en vond het te veel vpro-geschiedenis. Daar kan ik wel enigszins inkomen.’

En toen?

‘Heeft Stan besloten om het bij vpro.nl onder te brengen. Maar alleen het deel over Jonge helden. Tegelijkertijd wordt door de vpro het Jonge helden-archief ontsloten en beschikbaar gesteld. Mooi, maar mij gaat het veel meer om Willem als persoon. Dat was de aanleiding en daar is het mee begonnen. Veel schipperen dus, omdat de vpro vooral op het Jonge helden-deel zat. Nu zijn er twee films, best ingewikkeld. En een trailer van zeven minuten. Op zich is dat ook weer een filmpje met allemaal beelden die niet in de film zitten.

Je heb tientallen mensen geïnterviewd. Zestig uur gefilmd. Het is groot.

‘Dit wist ik van te voren ook niet. Tja, hoe groot maak ik iets? Die trailer is gewoon een leuk filmpje. Maar goed, in zekere zin is dit project wel uit de hand gelopen. Ik wist dat het redelijk groot zou worden maar niet dat het zo veel werk zou zijn. Ik ga het nooit meer op deze manier aanpakken. Het is allemaal heel ingewikkeld geweest.’

Wat wordt je volgende project?

‘Waarschijnlijk iets met schrijven. Dan ben ik niet afhankelijk van anderen.’

Maar goed, in zekere zin is dit project wel uit de hand gelopen. Ik wist dat het redelijk groot zou worden maar niet dat het zo veel werk zou zijn.

Marten Leurdijk

Familievoorstelling

In besloten kring werd eind april de drie uur durende film Jonge held – Het leven én de dood van Willem Ekkel vertoond.

'Nee, ik ben niet zenuwachtig. Ik hoef toch niets te zeggen?’ Frits  Ekkel, de vader van Daan en Willem staat er ontspannen bij in de hal van Villa vpro. Het is de laatste zondag van april en filmer Marten Leurdijk heeft de familie Ekkel, vrienden, verwanten en zijn eigen familie uitgenodigd voor een exclusieve vertoning van zijn documentaire over het talentvolle duo. Een privéaangelegenheid waar iedereen elkaar kent en de verslaggever de enige buitenstaander is.  Dat voelt enigszins ongemakkelijk, maar de schroom is snel verdwenen door de hartelijke ontvangst. De film is nog niet helemaal af en het is nog ongewis waar hij na de echte première op 17 mei nog meer te zien zal zijn. Daarnaast is er over de periode van de tweeling als Jonge helden bij de vpro een afzonderlijke documentaire gemaakt: Jonge helden: de beuk erin!. Die komt online op vpro.nl en maakt, verwarrend, ook deel uit van de lange versie. ‘We verwachten er heel veel van,’ zegt vader Ekkel. Hij, en veel andere familieleden, zitten zelf ook in de film. Naast een groot aantal bn’ers waaronder A.L. Snijders, Matthijs van Nieuwkerk, Rogier Proper en Eddy Terstall. Niet vanwege hun bekendheid, wel vanwege hun band met Daan en Willem. De verwachtingen van Loekie, de vrouw van Frits en stiefmoeder van de tweeling, zijn al net zo hoog gespannen. ‘Marten heeft eerder een film gemaakt over een  vriend van hem die in Costa Rica woonde.  Die was ook zo mooi en duurde ook lang. Allemaal heel langzaam gefilmd.’

Ik moet even slikken. Drie uur gaat het vanmiddag duren. Een hele zit. Zeker als het slow cinema is. Volgens Leurdijk, die door een val over een betonnen antiparkeerbol bij Villa vpro een gebroken arm in een mitella draagt, valt de lengte wel mee. ‘Boyhood duurde toch ook drie uur.’

Echt genieten

Het is een kleine vertoning, zonder opsmuk, maar met hapjes en drankjes. De regisseur zegt niet nerveus te zijn. ‘Nog niet.’ Wel heeft hij enige zorgen over de techniek.

Ondertussen maak ik mij meer zorgen. Want het mini-bioscoopje biedt plaats aan vijftien stoelen en ik tel bijna dertig gezichten. Een hele zit is tot daar aan toe, maar drie uur staan is zelfs bij Boyhood te veel gevraagd. Gelukkig worden met kussens en stoelen uit de kantine extra zitplaatsen gecreëerd. Leurdijk heet iedereen welkom. Hij heeft het over een proces van bloed, zweet en tranen waarbij er van alles mis is gegaan.  ‘En dan waren er ook nog de cryptische appjes van Daan,’ voegt hij daar geheimzinnig aan toe. Die mededeling zorgt voor herkenning. ‘Die heb ik ook gehad,’ roept iemand. ‘Ik ook,’ klinkt het vanaf  de rechterkant, ‘heb je iedereen dezelfde app gestuurd, Daan?'

Dan gaat het licht uit en begint de film. Er wordt veel gelachen. Logisch het eerste deel, gaat vooral over de periode van Jonge helden. Na ruim een uur gaat het licht aan, wordt er geklapt en is het pauze. ‘Fantastisch Marten, wat een kwaliteit,’ roept Daan. Vader Frits is net zo enthousiast.  De twijfels die hij had over zijn eigen aanwezigheid in de film zijn verdwenen. ‘Het is heel decent gedaan. Eerst dacht ik: wat moet ik nu in die film? Er is niet meer dan een bloedband. Maar heel mooi.’ Ook de moeder van de tweeling is onder de indruk. ‘Het is echt genieten. Nee, ik vind het helemaal niet moeilijk om naar te kijken.’

Na de pauze valt er ook nog veel te lachen. Om de ontvoering van taalkundige Jan Kuitenbrouwer, extreem duur flutadvies aan Wegener Arcade of  de enorme pikken die Daan beeldhouwt, om maar wat te noemen. Tot de dood van Willem zich aankondigt in de vorm van een tumor. Die jobstijding draagt hij tot zijn overlijden in een onverklaarbaar en indrukwekkend goede stemming. Het wordt steeds stiller in de zaal. Zelfs de enige buitenstaander houdt het niet droog. Na afloop is er lof voor de maker, vallen mensen elkaar in de armen en is er troost en veel trots. Hoogste tijd om de familie alleen te laten.

© VPRO

Jonge Helden

Hoewel het door de olijke tweeling Willem (1965-2002) en Daan Ekkel (1965) gepresenteerde VPRO-jongerenprogramma slechts één keer in de zes weken werd uitgezonden, roept het bij een hele generatie zelfs dertig jaar later direct weer herinneringen op. Tussen 1985 en 1988 waren 24 afleveringen te zien waarin het duo vol bravoure – ‘Ha Daan! Ha Willem!’ – het land introk om reportages te maken over allerlei verschillende vormen van jongerencultuur, van alternatieve bandjes en kunstenaars tot gigolo’s en politieke activisten.
De VPRO zet alle afleveringen van Jonge helden én Marten Leurdijks documentaire Jonge helden, de beuk erin! vanaf 18 mei online. Een unieke blik op de jeugd van tegenwoordig toen.

vpro.nl/jongehelden

© VPRO