In de documentaire ‘Drijfzand’ wordt een beeld geschetst van de wapeninspecties zoals die vanaf 1991, direct na afloop van de Golfoorlog, plaatsvonden. Hieronder een overzicht van de belangrijkste gebeurtenissen rondom Irak en de wapeninspecties, van 1980 tot nu.

Belangrijke gebeurtenissen vanaf 1980

September 1980: begin van de Eerste Golfoorlog. Irak voelt zich bedreigd door de sjiïetische revolutie in buurland Iran en valt het land met een grootscheepse aanval binnen. Iran slaat hard terug en verzet zich hevig. Met name aan Iraanse kant vallen veel burgerslachtoffers

7 juni 1981: De Israëlische luchtmacht verwoest een kerncentrale in aanbouw bij Osirak bij Bagdad, omdat men vermoedt dat zij gebruikt wordt voor de ontwikkeling van atoomwapens.

1984: Door het uitblijven van een snelle overwinning, raakt Hoessein in het defensief en zoekt hij toenadering tot het Westen. Zo worden onder andere de diplomatieke banden met de VS hersteld. Saddams leger wordt aangesterkt door wapenleveranties van Frankrijk, bovendien leent Frankrijk vijf Super Étendard straaljagers aan Irak.

1987: Bagdad start een grote operatie tegen de met Iran samenwerkende Koerdische opstandelingen. Daarbij wordt op grote schaal gifgas gebruikt. Bij een aanval op de stad Halabija op 16 maart 1988 vallen 5000 doden onder de burgers, de internationale verontwaardiging is groot en veel Koerden vluchten naar Turkije en Iran.

Augustus 1988: De Eerste Golfoorlog eindigt met het ingaan van een wankel bestand tussen de buurlanden. Pas wanneer Irak Koeweit binnenvalt (op 2 augustus 1990; zie Tweede Golfoorlog), biedt het Iran de vrede aan.

Maart 1989: Parlementsverkiezingen vinden plaats in Irak. Zoals verwacht wordt de Ba'thpartij de grote winnaar. Het parlement heeft echter maar tot zekere hoogte wetgevende macht, de werkelijke macht is en blijft in handen van de Revolutionaire Commandoraad onder leiding van Saddam Hoessein.

2 augustus 1990: begin van de Tweede Golfoorlog nadat Irak Koeweit binnenvalt.

29 november 1990: VN-resolutie 678, ultimatum voor terugtrekking van Irak (voor 15 jan. 1991), anders zullen de VN lidstaten geweld gaan gebruiken tegen Irak. Tevens wordt een olie- en handelsembargo tegen Irak ingesteld.

16-17 januari 1991: operatie ‘Desert-Storm’, luchtmachten van de VS, Groot-Brittannië, Frankrijk, Saoedi-Arabië en Koeweit gaan over tot een aanval op Irak. Irak wordt uit Koeweit verdreven en deels bezet door de geallieerden.

28 januari 1991: Irak wordt gedwongen al zijn massavernietigingswapens aan te geven en (laten) vernietigen onder toezicht van VN-inspecteurs. (UNSCOM). De economische sancties (olie-embargo) blijven bestaan evenals de militaire aanwezigheid in de Golf tenzij Irak voldoet aan volledige declaratie en vernietiging.

1991: 2 maanden na de Golfoorlog starten de wapeninspecteurs van UNSCOM met hun werk

1992: een aanbod van de Verenigde Naties om Irakese olie te verkopen in ruil voor voedsel en medicijnen voor de bevolking wijst president Saddam Hoessein van de hand. Hij eist volledige opheffing van het embargo.

November 1994: Irak erkent de soevereiniteit van Koeweit.

Mei 1995: In de stad Ramadi breekt ernstige rebellie uit binnen het leger, die in juni door elite-eenheden wordt bedwongen ten koste van honderden doden en tientallen executies. Het parlement herkiest unaniem Saddam Hoessein als president voor een nieuwe ambtsperiode van zeven jaar.

1996: Uiteindelijk aanvaardt Saddam Hoessein het Oil-for-Food programma van de VN. Irak wordt toegestaan een beperkte hoeveelheid olie te exporteren om met de opbrengst voedsel en medicijnen te kopen voor de noodlijdende bevolking.

Juni 1997: machtswisseling UNSCOM; de Zweed Rolf Ekéus verlaat gefrustreerd UNSCOM en wordt opgevolgd door Australiër Richard Butler.

Oktober 1997: Saddam Hoessein eist het vertrek van Scott Ritter en 9 andere Amerikaanse wapeninspecteurs, op beschuldiging van spionage voor de VS. De daaropvolgende militaire en diplomatieke crisis wordt drie weken later door een Russische interventie opgelost.

12 januari 1998: Saddam Hoessein staakt het werk van het hele inspectieteam met de beschuldiging dat het team fungeert als een verlengstuk van de Amerikaanse geheime dienst. Deze crisis leidt bijna tot oorlog, maar wordt op het laatste moment afgewend door persoonlijk ingrijpen van Kofi Annan.

23 februari 1998: Het komt weer even goed tussen Irak en de VN doordat Kofi-Annan en Saddam Hoessein een compromis sluiten. Irak belooft weer volledige medewerking met UNSCOM.

4 augustus 1998: Verdere onderhandelingen met UNSCOM worden afgebroken en Saddam Hoessein roept opnieuw de inspecties een halt toe na enkele conflicten tijdens pogingen tot wapeninspecties bij presidentiële gebieden.

26 augustus 1998: Wapeninspecteur Scott Ritter stapt op uit het UNSCOM team. Hij beweert niet langer zijn taak te kunnen volbrengen omdat zowel de regering Clinton als de UN deze missie saboteren.

16 december 1998: operatie ‘Desert Fox’ wordt door de VS en Groot-Brittannië gelanceerd nog voordat het UNSCOM rapport over de wapeninspecties de VN bereikt heeft. Tijdens vier achtereenvolgende nachten worden 650 bombardementsmissies uitgevoerd en 415 kruisraketten afgevuurd, waarbij vooral de Iraakse militaire infrastructuur het doelwit was. Terugtrekking UNSCOM, heft zich even later op.

17 december 1999: Nieuwe resolutie bepaalt dat de sancties worden opgeschort als Irak voor een proefperiode van 120 dagen meewerkt aan het nieuwe VN-inspectieteam UNMOVIC (opvolger UNSCOM). De Zweed Hans Blix is hoofd van deze VN-commissie. Rusland, Frankrijk, China en Maleisië onthouden zich van stemming. Irak verwerpt de resolutie.

December 1999 de economische sancties tegen Irak bestaan nog steeds. Wapeninspecties worden niet langer toegestaan.

16 september 2002: Vlak nadat president Bush de Veiligheidsraad heeft opgeroepen om krachtig optreden tegen Irak middels een resolutie mogelijk te maken, deelt Irak mee dat de wapeninspecteurs, "zonder voorwaarden" terug mogen keren voor hun zoektocht naar massavernietigingswapens.

24 september 2002: Tony Blair presenteert rapport over de aanwezigheid van wapens in Irak ter verdediging van zijn standpunt voor militair ingrijpen in Irak.

Begin oktober 2002: De Verenigde Naties en Bagdad bereiken in Wenen in grote lijnen overeenstemming over de nieuwe wapeninspecties. De VS en Groot-Brittannië gaan er niet mee akkoord omdat de ‘paleizen’ van Saddam Hoessein net als bij de vorige wapeninspecties niet toegankelijk zullen zijn. Bovendien willen ze nieuwe resoluties waarin wordt vastgelegd bij nieuwe tegenwerkingen "VN-lidstaten geautoriseerd zijn om alle mogelijke middelen (lees: oorlog) in te zetten om de internationale vrede en veiligheid in de regio te herstellen"