De Belgische correspondent Steven de Foer is buitengewoon verbaasd over de slaafsheid van de Nederlandse pers tegenover het koningshuis. (zie ook het filmpje rechts). De geschiedenis leert inderdaad dat de Nederlandse pers een rare verhouding heeft met het koningshuis. Maar veel daarvan is te wijten aan het spanningsveld tussen ministeriële verantwoordelijkheid en persvrijheid.

De Nederlandse pers en het koningshuis

Het bekendste voorbeeld is de allereerste foto van Beatrix en Claus. De Haagse Post en de Telegraaf durfde de foto te publiceren zolang niet bekend was met wie Beatrix zo innig door de tuin van Drakesteyn liep. De Engelse pers stoorde zich niet aan de journalistieke beleefdheid van de Nederlanders. De Daily Express publiceerde de foto op de voorpagina, en de Duitse Bildzeitung vulde het beeldmateriaal een dag later aan met de naam: Claus von Amsberg. Toen de foto van de aanstaande Nederlandse prins in het buitenland al oud nieuws was geworden, durfde de Telegraaf plaatsing aan. (zie ook Andere Tijden, rechts op deze pagina.)

Deze overzorgvuldige werkwijze kan nog worden toegedicht aan de Nederlandse nuchterheid en de beperkte interesse voor roddelnieuws in de Nederlandse pers. Maar ook op andere momenten was de Nederlandse pers terughoudend in berichtgeving rond het koningshuis. Zo had NRC Handelsblad in 1995 een interview bedongen met Willem-Alexander om het jubileumnummer van de krant op te sieren. De toenmalige hoofdredacteur Ben Knapen en Laura Starink namen het interview af. Starink: " Het was een prettig gesprek. Van der Voet, die erbij zat namens de RVD, had tijdens het interview geen opmerkingen." Maar toen het NRC de tekst voorlegde aan de RVD kwamen er in de loop van de dag steeds meer wijzigingen. Knapen had geen zin in een lange onderhandelingstrijd en besloot het niet te plaatsen. Starink: "De prins had het allemaal gezegd in het interview. Ik zou het nu gewoon plaatsen. Maar ik ben dan ook geen hoofdredacteur."

En dan was er nog de rel rond het citeren van Koningin Beatrix, die tijdens een bijeenkomst van het Genootschap van Hoofdredacteuren niet al te positieve uitspraken deed over de Nederlandse pers. "De leugen regeert!", had de vorstin geroepen, en zag haar ongenoegen over het polderjournaille onmiddellijk bevestigd toen NRC Handelsblad dat citaat de dag erop publiceerde.Want er bestaat een ongeschreven code dat de koningin niet mag worden geciteerd. Pieter Broertjes, voorzitter van het Genootschap van Hoofdredacteuren: "Die code bestaat omdat het koningshuis hier onder de ministeriële verantwoordelijkheid valt. In Engeland ligt dat anders. Prins Charles kan zeggen wat hij wil." Broertjes geeft toe dat hij de uitspraken van Beatrix graag zelf had willen publiceren. "Maar als voorzitter had ik de Koningin uitgenodigd, met inachtneming van de code. Ik zat in een ongemakkelijke dubbelrol."

In de loop der jaren is de Nederlandse pers steeds voortvarender te werk gegaan in de berichtgeving rond het koningshuis. Van de reserves rond de publicatie van de foto van Beatrix en Claus was niets meer te merken toen Maxima in beeld kwam. Maar met het schenden van de code de koningin niet te citeren is de grens wel bereikt. Broertjes:"Je ziet nu dat werkbezoeken van de koningin steeds informeler worden, zonder pers erbij." Snellere publicatie van feiten door de Nederlandse pers lijkt dan ook slechts een averechts effect te hebben op de openheid van het koningshuis.