‘Schaalsprong’. Het begrip dook een aantal keren op afgelopen juni, in de berichtgeving over de plannen van de stad Almere om tweemaal zo groot te worden. Almere wil met een schaalsprong (van 180.000 inwoners naar 350.000) van momenteel de 7de grootste stad van Nederland uitgroeien tot de 4de grootste.

Omvang en groei is belangrijk voor een stad. Geen enkele gemeente wil eigenlijk krimpen. Dat betekent immers minder inkomsten en minder voorzieningen. Kijk naar dorpjes en stadjes in Limburg, Zeeland en Noord-Groningen: scholen fuseren of sluiten, kruideniers houden het hoofd niet langer boven water en in de algehele demografische vergrijzing trekken jongeren naar een nabijgelegen stad of direct naar de Randstad.

Ook Amsterdam wil tussen nu en het jaar 2040 (blijven) groeien: van 750.000 naar 800.000 bewoners en –naar de gemeenteplanners hopen- nog méér. Daarom zullen er in de komende decennia in totaal 150.000 woningen bijgebouwd moeten worden (zowel binnen de stadsgrenzen als in de regio); het hele gebied binnen de A10 zal centrum worden, er wordt gewerkt aan een ‘Rode Loper’ van het Centraal Station naar Station Zuid/WTC en de hoop is dat de Zuidas als nieuw stadscentrum het hart van de hele Nederlandse metropool zal worden.

Maar hoe groot moet dan die regio rond Amsterdam worden? Of beter gezegd: hoe groot moeten Amsterdam en Nederland hun metropool-voor-de-toekomst gaan plannen? Even wat begrippen en schalen op een rijtje:
- metropool = een stad met tenminste 1 miljoen inwoners, met 24 uurs economie en veel voorzieningen
- megacity = een stad met tenminste 10 miljoen inwoners (Tokyo is momenteel de grootste megacity met 40 miljoen inwoners)
- ‘megaregio’: dit begrip van Richard Florida verwijst naar een conurbatie van 2 of meerdere steden in een ‘lichtregio’ (zie het item Bronnen en Achtergronden). De kleinste in de top 40 van megaregio’s telt 3,7 miljoen inwoners; de grootste 121,6 miljoen.
Tel daarbij op dat onderzoek heeft aangetoond dat een (mega-)stad of (mega-)regio tenminste 8 miljoen inwoners nodig heeft voordat er een echte hoogontwikkelde en gespecialiseerde servicesector ontstaat, á la Londen/New York/Tokyo -zoals Saskia Sassen in de uitzending zegt- , en we kunnen die gegevens op Nederland leggen.
De 8 miljoen van Sassen halen we met de Nederlandse Randstad (7,5 miljoen inwoners) nog net niet; met de 750.000 inwoners van Amsterdam voldoet de hoofdstad nog niet eens aan het minimum voor een metropool. De andere steden zijn uiteraard nóg kleiner: Rotterdam 580.000, Den Haag 480.000 en Utrecht net boven de 300.000.
‘Als je Amsterdam een beetje groot maakt kom je op 2,5 miljoen’ zegt Zef Hemel in het interview dat we met hem hadden op Governors Island. Dan doelt hij op de regio Noordvleugel Randstad: van IJmuiden tot en met Almere. Rekenen we Gooi en Utrecht er ook toe dan komen we ongeveer op een halve Randstad (4, 5 miljoen).

Kortom: wil Nederland blijven meetellen in de internationale stedelijke classificaties zal er danwel gegroeid, danwel intensiever samengewerkt moeten worden. De ongelijke ontwikkeling van Noord- en Zuidvleugel van de Randstad helpt daar niet echt bij; tegelijkertijd begint er langzaam de consensus te ontstaan dat ‘Brabant-stad’ (Eindhoven – Tilburg en eventueel Breda en Den Bosch) de komende decennia aan de metropool kan gaan bijdragen, evenals ook Lelystad en Alkmaar aan de Noordkant. Maar daar wordt meteen bijgezegd: dan moeten verkeersaders als A2, A4 en A6 vooral niet dichtslibben. Vandaar ook het belang van de HSL en andere verkeersprojecten. Want, zoals Florida in de aflevering ook die open deur intrapt: ‘the level of traffic congestion is beyond belief!’

Als laatste reminder van wat nodig is om internationaal mee te tellen in het geweld der wereldsteden zie hiernaast de onderste link. Hier staan de 12 criteria waaraan een stad of regio zou moeten voldoen om als ‘global city’ aangemerkt te kunnen worden, Ieder kan voor zich bedenken aan welke van deze 12 Amsterdam of Randstad of heel stedelijk Nederland voldoen. En vooral ook: aan welke (nog) niet.