Het Oegandese Verzetsleger van de Heer blijft moorden. Slachtoffers zien meer in vergeving en verzoening dan in berechting door een ‘westers’ Strafhof.

Door Peter Reinartz

Het begon in 1986 als een regionale strijd voor een eerlijker politieke vertegenwoordiging van de Acholistam en verbetering van landbouw, gezondheidszorg en onderwijs in het noorden van Oeganda. Al meer dan twintig jaar nu trekt het lra (Lord’s Resistance Army) van voormalig misdienaar Joseph Kony plunderend, verkrachtend, verminkend en moordend door het ontoegankelijke gebied. Het leger ontvoerde in die tijd, zo wordt geschat, meer dan zeventigduizend kinderen. Anderhalf miljoen mensen sloegen op de vlucht. Zij wonen sindsdien, zwaar getraumatiseerd, in een van de opvangkampen voor ontheemden.

Om hen te ‘harden’ werden de met geweld ingelijfde kindsoldaten gedwongen hun ouders en vriendjes te vermoorden, dorpen in brand te steken, te verkrachten en oren, neus en lippen bij hun slachtoffers af te snijden.

Het Internationaal Strafhof in Den Haag klaagde Kony en een aantal andere hoge leiders van het lra aan wegens oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid en eiste hun uitlevering. Dat was gemakkelijker gezegd dan gedaan. Hoewel het lra in 2000 naar Soedan verdreven werd, ging de terreur gewoon door. Aanvankelijk vanuit Zuid-Soedan en vanaf 2005 ook in Noordoost-Congo waarnaartoe Kony zijn hoofdkwartier verplaatste. Keer op keer ook liepen de pogingen van het Oegandese regeringsleger en speciale vn-eenheden, bijgestaan door Amerikaanse militaire adviseurs, om Kony op te pakken of te doden op niets uit. Evenals alle vredesonderhandelingen tot nog toe.

Grootste obstakel blijkt het Strafhof zelf, vinden steeds meer Oegandezen en vluchtelingen. De besprekingen mislukken volgens hen vooral door de aanklacht tegen Kony. In hun optiek is het Internationaal Strafhof ‘een louter westerse instelling met alleen aandacht voor gerechtelijke vervolging van de dader’, terwijl Oegandezen gerechtigheid zouden zien vanuit het perspectief van zowel dader, slachtoffer als de gehele gemeenschap.

In plaats van berechting door het Internationaal Strafhof zouden alleen de ergste misdadigers, zoals Kony, zich voor een speciale Oegandese rechtbank moeten verantwoorden. De andere strijders zouden een mato oput, een bij de Acholi traditioneel reinigings- en verzoeningsritueel moeten ondergaan om daarna weer in de gemeenschap te worden opgenomen.

De documentaire Recht vs vrede die Tegenlicht vanavond uitzendt gaat dan ook over de vraag ‘wat te doen wanneer de strategie van het Internationaal Strafhof in conflict komt met de pogingen om vrede te stichten’. Filmmaakster Klaartje Quirijns belicht het verschil van benadering tussen aan de ene kant ‘de westerse wereld met zijn idealisten die, in hun streven naar gerechtigheid vanuit een mooi en statig gebouw in Den Haag de wereld willen veranderen door berechting en bestraffing van de daders en aan de andere kant de slachtoffers die – tevergeefs – hoopten dat Kony zou worden gepakt en die nu door middel van verzoening en vergeving verlangen naar een leven in rust en vrede.’

Uit: VPRO Gids Nr. 47 2009