Tegenlicht ging in gesprek met Yves van den Auweele, professor in de sportpsychologie aan de Universiteit van Leuven. Van den Auweele is betrokken bij het WTO project 'Sports for Development' en medeorganisator van de Stellenbosch Conferentie: een conferentie ingericht, in maart 2008, ter discussie van de impact van het mega sportevenement gedurende het WK en op de midellange en lange termijn.

De belangrijkste aandachtspunten van de conferentie waren: de onduidelijkheid over de sociale impact van het sportevenement op lange termijn, de zorg om de gezondheidseffecten van het grote bezoekersaantal van het WK en de discrepantie tussen de hoge verwachtingen van ondernemers uit de informele sector en de werkelijke mogelijkheden voor hen om tijdens het WK te kunnen verkopen. Een korte samenvatting van de belangrijkste resultaten vindt u hiernaast. André Travill van de University of Western Cape en andere leden van de Stellenbosch Conferentie stuurden naar aanleiding hiervan een brief aan de Fédération Internationale de Football Association (FIFA).

T: Hoe heeft de FIFA op deze brief gereageerd?

A: FIFA is niet inhoudelijk op de brief ingegaan en gaf slechts negatieve en verdedigende reacties.

T: Waarover maakt u zich zorgen betreft het aankomende WK?

A: Ik maak me zorgen over twee zaken: enerzijds over de problemen op gezondheidsgebied. Er wordt gezwegen over de gezondheidsaspecten. Het is bekend dat Zuid-Afrika een land is dat te kampen heeft met een zware aidsepidemie. Mijns inziens is het voorkomen van een intensivering van HIV besmettingen -tengevolge van het WK- een gedeelde verantwoordelijkheid van de Zuid-Afrikaanse overheid en de FIFA. Zij zouden beide preventieve acties moeten nemen. In Duitsland, bijvoorbeeld, waren er tijdens het afgelopen WK veertigduizend sexworkers werkzaam. In Duitsland wordt de prostitutie gecontroleerd, in Zuid-Afrika is prostitutie vooralsnog illegaal en dus ongecontroleerd. Ik maak me zorgen over de gezondheidsgevolgen van de toestroom van bezoekers door het WK, om de verspreiding van het HIV virus. Alle verantwoordelijken binnen en buiten de sport zijn weigerachtig om hier publiekelijk stelling over in te nemen.

T: Waarom denkt u dat het zo moeilijk is om kritiek te uiten op de mogelijke problemen die het WK met zich meebrengt?

A: Men is bang dat er een zweem van kritiek komt en dat het supporters zal afschrikken, wanneer de veiligheidsaspecten worden belicht. De overheid is wel degelijk bezig met voorzorgsmaatregelingen maar maakt de gezondheidsrisico?s niet openbaar bekend.

T: Wat was het andere aspect waar u zich zorgen om maakt?

A: Waar ik mij tevens zorgen om maak, zijn de sociaaleconomische aspecten. Er wordt geen rekening gehouden met de "legacy'' (de sociale impact). Zo voorspelt de overheid dat er drie miljoen supporters naar Zuid-Afrika komen, terwijl er naar een realistischere schatting van onderzoekers, waarschijnlijk slechts 300.000 supporters op het WK af zullen komen. Het is onvoorstelbaar dat de hoge verwachtingen niet worden getemperd.

Bovendien schetsen de media een verkeerd beeld van de kosten en de baten. Kranten delen vaak slechts de inkomsten mee, en geven geen inzicht over de kosten. West-Duitsland, bijvoorbeeld, heeft met het WK in 2006, ter nauwer nood quitte gespeeld en absoluut geen winst behaald, behalve dan subjectieve imagowinst. Er is overigens nog nooit winst behaald met een WK, geen harde economische winst tenminste.

Deze onrealistisch hoge verwachtingen zijn ook terug te zien in de bouw van de peperdure stadia. Tijdens het WK zullen de stadia wel vol zitten, maar na het WK zullen er te weinig bezoekers zijn om de stadia te kunnen blijven onderhouden. In het Greenpoint Stadium -het prestige stadion van Kaapstad- bijvoorbeeld, zullen er tenminste twee evenementen per week moeten worden gehouden om het stadion rendabel te houden. In Korea hebben ze na het WK verschillende stadia moeten sluiten of afbreken, dat zal hier waarschijnlijk ook gebeuren.

T: Waarom worden er valse verwachtingen geschept, denkt u, en wat is de rol van de FIFA hierin?

A: Het 'Bid Book' telt driehonderd pagina's over de financiële input en de veiligheid van de stadia. [In het Bid Book van de Wereld Kampioenschappen voetbal staan de plannen van de organisatoren vastgelegd, zoals de locaties van de stadia, het geplande budget en de verdeling van de taken van zowel de organisators als de nationale overheid]. Voorafgaande WK's stond er niets in de Bid Books vermeld over de legacy. Het is wel duidelijk dat de FIFA geen enkele belangstelling heeft voor een sociale agenda.

Er lopen op dit moment drie processen van de FIFA tegen kleine bedrijfjes. Zij worden beschuldigd van het maken van zogenaamde "propaganda", door de beschermde termen van de FIFA te gebruiken. [Zie het artikel 'De in-beton-gegoten regels van FIFA']

Kleine bedrijfjes worden absoluut niet toegelaten op de handelsmarkt van het WK. Ik vind dat de FIFA soepeler met kleine ondernemers om zou moeten gaan, zeker ten aanzien van opkomende landen als Zuid-Afrika. Het argument van de FIFA is echter dat hun handelswijze besloten ligt in de regels van het Bid Book. Als men het daar niet mee eens is, had men volgens de FIFA maar geen akkoord moeten tekenen.

T: Wat valt hieraan te veranderen?

A: Alle landen moeten de koppen bij elkaar steken in plaats van tegen elkaar te worden uitgespeeld. De vanzelfsprekendheid waarmee landen de FIFA vrij spel geven is onvoorstelbaar. De kritiekloze luwte is volgens mij te wijten aan de hoop die landen koesteren om zelf ooit gastland te kunnen worden voor een WK: geld en prestige krijgen de bovenhand en dat gaat ten koste van de sociale agenda. Iedere vorm van kritiek wordt geschoffeerd, het is absoluut niet democratisch. Wanneer het grote geld en prestige in het spel zijn, ontbreekt het aan iedere vorm van maatschappelijke betrokkenheid.